Doğadan çıkarılan cevherlerin tabi tutulacağı sonraki işlemlerin sonucunda katma değeri de önemli ölçüde yükselmektedir. Bor minerallerinin her biri için uygulanan cevher zenginleştirme yöntemi, üretilecek bor ürünü için piyasada oluşan genel eğilime ve talebe bağlı olarak değişebilir. Tüvenan bor cevherleri genellikle yüksek tenörlü olduğundan sadece kırma, eleme ve sınıflandırma işlemleri yoluyla da kolayca zenginleştirilebilmektedirler. Bu etken de üretim maliyetinin oldukça düşük gerçekleşmesine olanak tanımaktadır. Bor cevherlerinin bazı sanayi kollarında rafine bor bileşiklerine dönüştürülmesi gerekmekte ve bu da metalurjik ve kimyasal işlemlerden geçirilmesini gerektirmektedir. Metalurjik işlemler aşamasından çıkan ürünün yaratacağı katma değer dolayısıyla ulusal ekonomiye katkısı da çok daha büyük önem arzedecektir. Örneğin maden ocağından çıktığı haliyle (tüvenan) ihraç edilen bir kolemanit cevherinin satış bedeli 1 birim ise, bu cevher zenginleştirme prosesine tabi tutulduktan sonraki konsantre ürünün satış bedeli 5 birim, bu konsantreden basit kimyasal-metalurjik işlemler sonucu elde edilebilecek borik asit ürününün satış bedeli 10 birim ve bundan elde edilmesi muhtemel diğer uç ürünlerin satış bedeli ise yaklaşık 50 birim kadar olabilmektedir.
Bor mineral veya cevherleri doğadaki halleriyle ticari önem taşıyabilirler, ancak farklı tipteki rafine bor bileşiklerinin üretilmesi için bazen teknolojik işlemlere tabi tutulurlar. Bu bor bileşikleri içerdikleri B2O3 (bor trioksit) miktarına veya taşıdıkları fiziksel veya kimyasal özelliklerine göre farklı alanlarda kullanım alanı bulurlar. Bazı ticari bor bileşikleri içerdikleri B2O3 miktarlarına göre sırasıyla Susuz Borik Asit (%100), Susuz Boraks (%69.2), Borik Asit (%56.4), Boraks Pentahidrat (%47.8), Boraks Dekahidrat (%36.5), Sodyum Perborat Tetrahidrat (%22.7) ve Sodyum Perborat Monohidrat (%34.8)'tır. Bor ürünleri hafifliği, gerilmeye olan direnci ve kimyasal etkilere dayanıklılığı nedeniyle plastiklerde, sanayi elyafı üretiminde, lastik ve kağıt endüstrisinde, ısıya dayanıklı cam gereçleri üretiminde, tarımda, nükleer enerji santrallerinde, roket yakıtlarında, sert çelik üretiminde, emaye ve porselen sırlarının üretiminde, ilaç, kimya ve kozmetik sanayiinde, fotoğrafçılıkta, boya, dericilik ve çimento sanayiinde kullanılmaktadır. Sertleşmiş plastikler olarak otomotiv sanayiinde, fiberoptik olarak haberleşmede, bor yakıtları olarak uzay teknolojisinde, deterjan sanayiinde, jet motoru parçaları üretiminde, elektrik ve ısı izolasyonunda, mikrodalga lambalarda, laser ile savaş teknolojisinde, jet yakıtı olarak savaş uçaklarında, nükleer füzyon gibi alanlarda kullanılması nedeniyle stratejik bir öneme sahiptir. Çok geniş ve çeşitli alanlarda ekonomik olarak kullanılan bor mineral ve bileşiklerinin kullanım alanları günlük yaşamımıza ve sanayinin her alanına girmiş olup, gün geçtikçe daha da artmaktadır. Tüketimde bölgelere göre önemli farklılıklar gözlenmektedir. Örneğin Avrupa'da en fazla tüketim çok büyük bir farkla deterjan sanayinde kullanılan sodyum perborat üretiminde olurken, Kuzey ve Orta Amerika'da izolasyon cam yününde (fiberglas) olmaktadır. Japonya'daki tüketimin ise tekstil ürünlerinde kullanılan borlu fiberlerde olduğu tahmin edilmektedir. Dünya bor tüketiminin yaklaşık olarak % 80'ini ABD ve Batı Avrupa ülkeleri yapmaktadır. Genel olarak ülkemizde bor tüketimi çok düşük seviyelerde olup, üretilen bor cevherleri ve ürünlerinin büyük bir kısımı ihraç edilmektedir.
|