[NuraN]

0 – 6 YAŞ GELİŞİM DÖNEMLERİ
GİRİŞ
Okulöncesi dönemdeki çocuklar meraklı, araştırıcı, hayal güçleri kuvvetli ve sorgulayıcıdırlar. Bu nedenle çocukların bu yöndeki gelişimlerini desteklemek amacıyla, onların araştırabilecekleri, meraklarını giderebilecekleri, neden sonuç ilişkisini görebilecekleri, çeşitli fikirler öne sürerek tahminlerde bulunabilecekleri fırsatlar verilmeli ve bu yönde eğitim ortamları hazırlanmalıdır. Bu da çocukların merak ve araştırma duygularını geliştirici ve zihinsel yeteneklerini uyarıcı etkinliklerden biri olan "fen etkinlikleri" ile mümkündür. Okulöncesi dönemde fen etkinlikleri fen bilimlerine ilişkin bilgilerin çocuğa aktarılması olmayıp, çocuğun bunları yaparak ve yaşayarak öğrenmesidir. Ezbere bir fen bilgisi aktarımı çocuğun zihinsel gelişimine katkısı olmayıp, sadece bilgilerin artmasına yarar. Oysa ki, okulöncesi yıllarda önemli olan çocuğun araştırma, inceleme ve gözlem becerilerini geliştirerek, sağlam bilimsel temeller oluşturması ve bilimsel düşünmeyi öğrenebilmesidir. Anaokullarında çocukların yaparak öğrenmeleri ile gerçekleştirilecek fen çalışmaları sırasında çocuk gözlem yapma, soru sorma, fikirler ileri sürme, tahmin etme, iletişim kurma, düşüncelerini başkaları ile paylaşabilme ve neden sonuç ilişkisini kavrama fırsatına sahip olacaktır. Bu nedenle, fen etkinliklerine çocuğun merak duygusunu uyaracak ve doğal merakını tatmin edecek doğal ortamın yaratılmasıyla başlanmalıdır. Esas olan çocuğun merakını giderebilmesi için sorular sorması ve bu sorulara cevap bulabilmesi için gözlem inceleme ve araştırma yapmasıdır. Okulöncesi çocuklar için fen öğretiminin başlangıç noktası onların doğal çevreleridir. Çeşitli çevre gezileri ve yürüyüşler onlara gözlem ve inceleme yapma fırsatı verirken, doğadaki değişimler (mevsimler, gün, hava durumu gibi). Onlara sorgulama ve araştırma olanakları yaratabilir. Ayrıca çevrelerindeki bitkiler, hayvanlar, taşlar, bulutlar, yeryüzü, canlı ve cansız bütün nesneler onlarda heyecan yaratır ve onlara araştırma fırsatları sunar. Bu nedenle öğretmen iyi bir gözlemci olup, çocukların ihtiyaç duydukları her an onları bu tür etkinliklere yönlendirebilmeli ve her konuda sorular sorarak, gözlem, inceleme, araştırma ve sorgulama yeteneklerini geliştirebilmelidir.
0-1 AYDA
1 Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir.4.haftada tutabilir ve kaldırabilir.Eli kapalıdır.Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar.
2 Yüksek sese tepkide bulunur.
3 Göz,yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleşebilir.Parlak renkler ve şematik şekiller üzerinde,gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir.
4 Tatlı,tuzlu,ekşi,acı besinleri ayırt edebilir.

1-4 AYLARDA
1 Omuz ve baş kontrolü görülmeye başlar.
2 3. ve 4.aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir.Başını dik tutabilir.Kollarına dayanarak doğrulabilir.
3 Görme duyusu gelişmiştir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Göz ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır.
4 Görme ve işitmenin işbirliği görülür.Sesin geldiği yöne bakar.
5 Çevreye ilgi artar,ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazırlıklara tepki verir.
6 sosyal gülme 2. ay sonunda görülür.
7 Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir.
8 Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder.
9 Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder.Avuç içi ile yakalar.Herşeyi ağzına götürür.
10 Eller hafif açıktır.

4-10 AYLARDA
1 Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir.Emekleme denemesi 5. ayda görülür.7. ayda,sürünme ve emekleme gelişir.8.ayda tam dönüş görülür.
2 Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır.6.ay içinde terredütlü yakalama görülür.8,9.aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür.Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir.
3 Katı mamaları,4.ayın sonu ve 5.ay içinde yiyebilir.
4 Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar,taklit yeteneği gelişmektedir.
5 Destekle oturabilir.Omuz ve baş konturolü gelişmiştir.7.ay içinde desteksiz oturma görülür.
6 Yardımla ayakta durabilir.Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür.Emeklemede ustalaşmıştır.
7 Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya raslar.
8 6.ayb içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar.Seçicilik görülür.
9 Objeleri bir elinden diğerine geçirebilir.(Çocuklar genellikle9-12.aylar arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler.İki yaşına kadar sağ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir,oyuncağı sağ eline uzatmak,sağ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak gibi-ikinci yaştan sonra,sol elini seçtiğini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir.)

10-12 AYLARDA
1 Yardımsız ayağa kalkabilir.Tutunarak yürür.Erken yürüme görülebilir.Ortalama yürüme zamanı 13-15 aylar arasıdır.
2 Yatma durumundan oturmaya geçebilir.Düşmeden,eğilebilir.
3 Çevrede gördüğü davranışları taklit edebilir.
4 Parmaklarını deliklere sokmaya çalışır;halkaları yakalar.
5 Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır.
6 Üç küpü yan yana getirmeye çalışır.
7 Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir.Amaç-sonuç bağlantısını kura bilmektedir.Bu ilk zeka belirtisidir.Nesneleri son kayboldukları yerde değil,ilk denemede bulduğu yerde arar.
8 Topu karşısındaki kilşiye atma denemeleri yapar.
9 Önceden anlama,kestirme görülür.Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret olduğunu sezinlerve ağlayabilir.
10 Yabancılardan çekinme ve korkma görülür.
11 Kendini besleme isteği gösterir.Kaşığı kullanmak ister.
12 Kahkaha ile gülebilir.Sevgi gösterir.


İki Yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri
İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinliğe katılabilirler. Bu dönemde çocuklar sık sık "hayır" kelimesini kullanır ve hatta çok hoşlandığı birşeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek için hazır mısın?" diye sormak yerine, "öğle yemeği zamanı" diye belirtebiliriz.. İki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık "ne, niçin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.
Zihinsel Gelişim Özellikleri
Yapılabilecek Aktiviteler
Şekilleri yerleştirebilme
1 Çocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını yerleştirmelerini saglama
2 İçerisine şekilleri yerleştirebilecekleri şekil kutuları verme Sınırlı ilgi süresi
3 Çocuklara 2-5 dakika sürecek kısa hikayeler okuma
4 Çocuklarla şiir ve parmak oyunları tekrarlama Yetişkini taklit
5 Çocukların kullanabilmeleri amacıyla, dramatik oyun köşesinde şapka, çanta, küpe gibi aksesuarlar bulundurma
6 Çocukların kendilerini görebilecekleri yerlere aynalar asma

18-24 AYLAR
1 Sandalyede rahatlıkla oturabilir.
2 Elinden tutulduğunda,merdivenleri inip-çıkabilir.Tek ayak üstüne atlayabilir.Atlamada iki ayağını birden kullanamaz.
3 Koşabilir;ancak ani dönüşlerde dengesini kaybeder.
4 Kaşığı doğru tutar ve ağzına götürebilir.
5 Araç kullanarak,ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir.
6 Tekerlekli arabayı çekebilir.Topa tekme vurabilir.
7 Bebeğinin gözünü,kulağını,ağzını v.b organlarını gösterebilir.
8 Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir.
9 Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir.
10 Doğrudan algı alanında olmayan,ancak daha önce gördüğü bir olayı,taklityoluyla,ortaya koyabilir.
11 İlgi alanında dikkat topalama ve hatırlama süresi,yaklaşık 15 dak.dolaylarındadır.
12 Yeni etkinlikler dener;beceremediğinde,önce ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar.Düşüncelerini,taklit yoluyla,davranış ve tavır alışlarıkyla ortaya koyar.
13 Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarını bir sepete koyabilir.
14 Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir;tek tek çevirmeyide becerebildiğini,zaman zaman,ortaya koyar.
15 Kağıdı katlamaya çalışır;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliğinden değiştirebilir.
16 Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir.
17 Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,üç kelimelik cümleler kurabilir.
18 Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez.Mutluluk ve haz duygularını,yoğun biçimde,belli eder.Utanma,korku,öfke kıskanma duyguları belirir.
19 Diğer çocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür.
20 Dışkılama konturaolü gelişmektedir.
3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Üç objeyi seçme ve sayma
1 a. Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme
2 b. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme
3 Dört-altı rengi tanıma ve eşleştirme (önce kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
4 a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parçaya bölme ve çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleştirmesini isteme
5 b. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuğa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını sağlama
6 c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme
 Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
 Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar.
 Koşmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düşer.
 Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinbilir;ancak bağcıklarını bağlayamaz.
 Basit giysileri ğiyiyebilir. ve çıkarabilir.
 Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır.9-10 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür.
 Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye başlar.Kaşık kullanmada ustalaşmıştır.
 Kağıdı yandan katlayabilir.Gösterildiği halde,genllikle köşe katlaması yapamaz.
 Köşeli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insanı normal çizemez.uvarlak çizgilere geçiş görülür.
 Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir.
 Yuvarlak,kare,üçgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak bu şekilleri çizemez.
 Özellikle dilde,bu eşleştirme yeteneği belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanmlayabilir;kıyaslayabilir.
 Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir.
 Durmadan soru sorar.
 Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir.
 Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça "yap-boz"ları yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener.
Zihinsel Gelişim Özellikleri .... Yapılabilecek Aktiviteler
(İki uzun çizgi çizme)
1 a. Çocuklarla uzunluğu hakkında konuştuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama
2 b. Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya koymalarını sağlama
(Dört ve daha fazla sayı sayma)
3 a. Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını sağlama
4 b. Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme
5 c. Yemek zamanı arkadaşlarını saymalarını isteme
6 d. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
7 e. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme
8 f. Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma
(Altı rengi isimlendirme ve tanıma )
9 a.Gün boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini tartışma. Örneğin: Kırmızı ışık, yeşil ağaç, sarı muz gibi
10 b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme