• Dizgi Sistemleri
1.) El Dizgi
2.) Makina Dizgisi
1.) El Dizgi :
Metal harflerin elle dizilmesine dayalı geleneksel yöntem, Gutenberg'in bulduğu dizgi sisteminin geliştirilmiş biçimidir.
Elle dizgi sisteminde; yazı kasasından seçilen harfler, kumpas adı verilen bir alet üzerine ters yönde dizilerek sıkıştırılır, her sözcüğün arasına espas adı verilen kısa metal parçalar yerleştirilir. Satır araları, anterlin adı verilen metal şeritlerle ayarlanır. Dizilen metin, gale adı verilen metal bir tabla içine konularak bağlanır ve baskı presinin çerçevesi içinde özel sıkıştırıcılarla sabitleştirilir. Baskıdan sonra kalıp yüzeyindeki mürekkep temizlenir ve bütün harfler, kasadaki bölmelere elle dağıtılır. Yapılan bütün bu işlere el dizgi denir. El dizgi yapan kişiye mürettip, el dizgi yapılan işyerine de mürettiphane denir.
Elle dizgi, yorucu ve zaman alıcı bir işlemdir. Günümüzde elle dizgi yöntemi, kartvizit, davetiye ve bazı özel çalışmalar dışında, kullanılmamaktadır. Buna karşın, tipografik tasarım geleneklerinin büyük bir bölümü elle dizgi sisteminden türemiştir.
El dizgi için, tek tek dökülmüş harfler kullanılır. Bu harfler, harf döküm fabrikalarında kurşun, antimuan ve kalay karışımından imal edilir ve bu metallerin harfteki oranı şöyledir :
1. Kurşun : % 65-70
2. Antimuan : % 20-25
3. Kalay : % 5-10 Kullanılan antimuan harfe sertlik ve dolayısıyla dayanma gücü verir. Kalay ise metale dökümde kolaylık sağlar ve ona akıcılık verir.
Harfin tepesinde "Resim" kısmı bulunur. Bu kısım mürekkep alıp baskı yapar. Resim kısmının oturduğu, daha kalın olan alt kısma harfin "Et kısmı" denir. Altta tabana yakın bölümde bulunan kertiğe ise "işaret kertiği" adı verilir, işaret kertiği harfin doğru dizilmesi için, dizgiciyi uyarır. |