. İşte bu arada Kazım Karabekir Paşa, Mdivani’ye bir mektup göndererek, Gümrü’de kendisine söylediklerinin yazı ile açıklanmasını da istedi. Kazım Karabekir Paşa’nın 14 Ocak 1921 tarihini taşıyan bu yazısına aynı tarihte cevap veren Mdivani, Lenin ve Stalin tarafından kendisinin, “Türkiye’nin, iki hükümet arasında bir siyasi ve hatta askeri antlaşma ile ilgili eğilimini ve görüşülmesi kabul edildiği takdirde böyle bir anlaşmanın ne gibi esaslara dayanabileceğini öğrenmekle” görevlendirildiğini bildirmişti. Fakat her şeye rağmen 19 Şubat’ta Moskova’ya varan ve 21 Şubat’ta kendisiyle görüşen hey’et başkam Yusuf Kemal Bey’e karşı Çiçerin, çok acayip bir davranış içine girmiş, heyetimizin niçin geldiğini sormuş ve Türkleri kendilerinin da’vet etmediklerini söylemişti. Kendisine, “ Siyasi ve askeri bir ittifak akdi hususundaki teklif” ve istekleri üzerine Moskova’ya gelindiği söylendiği ve Mdivani’nin bu husustaki mektubu gösterildiği vakit de Çiçerin, “Burada muhtelif devlet murahhaslarından mürekkeb bir konferans toplanacak.”, sizi onun için çağırmışlardır dedi. Ayrıca, İngilizlerle bir ticaret mukavelesi imzalamak zorunluğunda olduklarını, Türklerle bir ittifakı düşünmediklerini ve “İttifak yapmanın esasen prensiplerinden olmadığını söyledikten sonra Türklerin, “Müfrit komünistlere karşı” şiddetli hareket ettiklerini, Ermenilerle yapılan barışta Rus aracılığım kabul etmediklerini, yapılan protestolara rağmen Gümrü’yü boşaltmadıklarım eleştirdi. Anlaşılıyordu ki, Çiçerin ile yapılacak olan konuşmalardan bir sonuç alınamayacaktı. Bu sebeple Türk hey’eti Stalin ile görüşmeyi faydalı mütalaa etmişti. Gerçekten, 22/23 Şubat’a Stalin ile görüştükleri vakit onu, Türk meseleleri için daha anlayışlı ve yumuşak bulmuşlardı. Gerçi o da bir ittifak antlaşmasının imzalanamayacağını söylüyordu. Fakat ona göre hemen bir kardeşlik Ve dostluk antlaşmasının imzası, silah ve para yardımının yapılması mümkündü. |