Comte'un bütün bu çabaları aslında, insanlığın mevcut çelişkilerini
uzlaştırma tutkusunda yatar. Ona göre, Doğu ve Batı dünyaları arasındaki en
büyük çelişki ilahiyat alanındadır. Bu yüzden de, --Şu halde Şark ve Garp,
fikri ve ahlaki ittihat (birleşme) larının sistematik kaidelerini her türlü
metafizik ve ilahiyatçılığın dışında aramalıdırlar. Bu kadar beklenilen ve
daha sonra derece derece bütün beşer nevi içinde yayılacak olan bu kaynaşma
tabiatıyla ancak pozitivizmden, yani şeniyet (gerçeklik) ile faidenin içinde
daimi surette imtizacı ile temayüz eden bir meslekten (Sosyokrasiden)
gelebilir.-- diyor (Ayraç içindeki açıklama ve ekler benim. E.K.) (Comte,
1952:XLVI). Aradığı uzlaşma, mevcut siyasal yapı içinde, yeni bir düşünce
biçimindedir. Oysa, yine kendisinin koyduğu teşhise göre, eski düzen,
Endüstri Devrimi'nin getirdiği yeni düşünce biçimiyle çatırdamakta,
çökmektedir.
D) Pozitivist Kuramın Eleştirisi
Sosyokratların büyük yanılgıları, tarihi yüzeysel çözümlemelerinde, tüm
oluşumları insan zihnindeki değişikliklere bağlamalarında ve üstelik de
çözümlemeyi ileri götürmek yerine, güncelde sabitleştirmelerindedir.
Bu iki tür eleştiriyi aslında ayrı ayrı incelemek gereklidir. Çünkü, biri
tarihin yorumunda, öteki ise geleceğin belirlenmesinde yapılan hatalardır.
Temelde aynı olmakla birlikte, biri yoruma, öteki uygulamaya ilişkin
bulunduğundan farklı sonuçlar verirler. |