B) Merkez-Çevre Kuramındaki Toplum Modeli
Günümüzdeki azgelişmiş toplum modellerinin temelinde iki farklı görüş yatar.
Birinci görüşe göre, bugünün azgelişmiş toplumları, yine bugünün gelişmiş
toplumlarının geçmişleriyle aynı yapıya sahiptirler. Bir başka deyişle,
bugünkü azgelişmiş toplumlar, yarınki gelişmiş toplumlardır. Gerekli zaman
geçtiğinde, onlar da gelişme çizgisinde, ileri teknoloji ülkelerinin
yapılarına kavuşacaklardır. Genellikle Batılılaşma ve modernleşme kuramlarının
temelini oluşturan bu görüş artık çok önemli eleştirilere konu olmaktadır.
İkinci görüşe göre, azgelişmişlik ne geleneksel, ne de özgün bir olgudur.
Azgelişmiş ülkelerin bugünkü durumlarının ise gelişmiş ülkelerin dünkü
durumlarıyla uzak yakın hiçbir ilişkisi yoktur. --Bugünün gelişmiş ülkeleri
bir zamanlar gelişmemiş olsalar da hiçbir zaman azgelişmiş olmamışlardır.--
(Frank, 1975:104). Çünkü, bugünkü azgelişmiş ülkeler, çok gelişmiş ülkelerle
etkileşim içinde bu noktaya gelmişlerdir. Bir başka deyişle, bugünkü
azgelişmiş ülkeler, merkez ülkelerinin ürünüdürler. Çevre ülkelerini, yani
azgelişmiş ülkeleri bu duruma getiren olay, bunların merkez ülkeleriyle olan
ilişkileridir. --Bu ilişkiler kapitalist sistemin, dünya çapındaki yapı ve
gelişmesinin zorunlu bir parçasıdır.-- (Frank, 1975:105).
Görüldüğü gibi, birinci görüş, daha çok iç dinamiğe, ikinci görüş ise daha
çok dış dinamiğe önem vermektedir. |