Birbirleriyle anlaşamayan aydınlar, işlerin kötü gittiği konusunda
anlaşıyorlardı.
h) Osmanlı aydını açısından da halk açısından da beklentiler, toplumun
sağladığı olanakları aşmıştı. İlginç olan nokta, bunun nedeninin, Batı
toplumlarının sergilediği örnekler, ya da dıştan gelen tüketim normları
değil, doğrudan doğruya Osmanlı toplumunun geçmişi olmasıydı.
Bir zamanların görkemli Osmanlı toplumu ve onun sağladığı olanaklar hiç
kuşkusuz hala belleklerde yaşıyordu. Bu açıdan tüm toplumun, güncel olarak
sağlanan olanaklardan daha yüksek beklentilere sahip olması tarihsel bir
birikimin ve kültürün sonucuydu.
--Eski güzel günlerin-- hayali, toplumun tüm kesimleri için geçerliydi. Bu
yüzden, artan huzursuzluk mevcut düzen hakkındaki açık memnuniyetsizliğe
dönüşmüştü.
ı) İmparatorluk, çeşitli etnik ve dinsel grupların Türk yönetimi altında
toplanması ile varlığını sürdürüyordu. Gerek mevcut yönetimin gücünü ve
etkinliğini yitirmesi, gerekse genel memnuniyetsizliğin yaygınlaşması, bu
farklı grupların İmparatorluğa olan bağını büyük ölçüde gevşetmişti.
Merkezi otoritenin zayıflaması sonunda, farklı etnik ve dinsel grupların
ayrılıkçı istekleri arttığı gibi, merkezle olan siyasal ve ekonomik bağları
da son derece gevşemişti. |