Bir kısım generallerin işgal kuvvetlerince tutuklanması ve Malta'ya
sürülmesi de bu gerçeğe daha acıklı bir durum kazandırmıştı. Yenik Osmanlı
İmparatorluğu'nun generalleri arasında gerek hiyerarşik açıdan, gerekse doğal
açıdan işlevsel olarak --lider boşluğu-- vardı. İşte --Anafartalar
Kahramanlığı--nın doğal, --Üçüncü Ordu Müfettişliği--nin ise hiyerarşik açıdan,
bir ölçüde de olsa çözdüğü --liderlik-- sorunu, Osmanlı generalleri bir grup
olarak düşünüldüğünde, gruba bağlı ortamsal ögelerin gereksinme belirlediği
bir durumdaydı.
Bütün bu iç toplumsal, siyasal, askeri ve grupsal ögelere ek olarak, dış,
uluslararası denge ögeleri de --Anadolu'da bir lider-- arıyordu. Tarihin tüm
koşulları, böyle bir liderin yaratılması konusundaki gereksinmeyi en belirgin
ve vurucu bir biçimde Anadolu toprağı üzerinde odaklaştırmıştı. Bu ortamsal
ögeler o denli güçlüydü ki, Şevket Süreyya Aydemir: Mustafa Kemal olmasaydı,
Ali Fuat Paşa (Cebesoy) bir lider olabilirdi, der (Aydemir, 1966:43) .
Etkileşim modeli, ortamsal ve kişisel liderlik modellerine göre (niteliği
gereği) hem Mustafa Kemal Atatürk olayını en iyi çözümleyen, hem de gerçeği
en iyi yansıtan modeldir. Çünkü, hem Mustafa Kemal'in kişisel niteliklerini,
hem de onu yaratan toplumsal ve grupsal koşulları, kendi başlarına olduğu
kadar birbirleriyle olan etkileşimleri açısından da ele alır.
Gerçekten de Mustafa Kemal Atatürk ile çağının dünya ve toplum koşulları
mensubu bulunduğu grubun koşullarıyla tam bir çakışma ve uyum içinde
görünmektedir. Bu koşullar onun kişisel liderlik niteliklerini verimli bir
biçimde ortaya çıkaran ve işlevsel kılan ögelerdir.
Bu konudaki en güzel yargılardan biri yine Şevket Süreyya tarafından
verilmiştir:
--... Mustafa Kemal, hem toplumumuzun ve devrimizin bir eseri'dir, hem
kendini yaratan bu toplumun ve çağın hayat ve kaderine tesir ederek onlara
yön ve şekil vermiştir.-- (Aydemir, 1963:II).
Sonuç olarak, Atatürk gerçeğinin, liderlik konusunda, her üç modele de
bütünüyle uyduğunu söyleyebiliriz. Pek doğal olarak, bu modellerden,
toplumsal gerçeğe en uygun olan --etkileşim modeli-- Atatürk olayını da daha
kapsamlı ve eksiksiz açıklamaktadır.
::::::::::::::::::: |