Toplumsal-Duygusal Liderlik ve Görev Liderliği
Karar mekanizmaları dışında bir başka liderlik türü ölçütü, grubun içindeki
rollere ilişkin olarak yapılmıştır. Buna göre, her grup içinde iki tür rol ve
dolayısıyla iki tür liderlik vardır: Bunlar, grubun bütünlüğünü ve grup olarak
varlığını sürdürmesine yönelik --toplumsal-duygusal-- roller ve grubun bir işi
gerçekleştirmesine yönelik olan --görev-- rolleridir. Böylece, her grup içinde
biri grubun varlığını korumaya, biri de grubun iş yapmasına yönelik iki ayrı
tür rol ve dolayısıyla iki ayrı tür liderlik ortaya çıkmaktadır (Bales,1958).
--Birlikte ne güzel çalışıyoruz--, ya da --Bizim gibi anlaşan insanların bir
arada bulunması insanı rahatlatıyor.-- gibi yargıların belirlediği
toplumsal-duygusal roller, bu rolleri üstlenen kişileri toplumsal-duygusal
lider yapar. Buna karşılık, --Hadi arkadaşlar, şu işi de bitiriverelim--, ya da
--Çoğu gitti, azı kaldı-- gibi ifadelerin ardındaki roller de, görev liderliğini
yaratır.
Burada gerek karar mekanizmalarıyla, gerekse roller ile ilgili liderlik
tiplerinin her zaman farklı kişilerde odaklaşmak zorunluluğunun bulunmadığını
da belirtmeliyim. Kimi zaman, aynı kişi hem toplumsal-duygusal liderliği, hem
de görev liderliğini yüklenebileceği gibi, aynı lider, zaman zaman otokratik,
zaman zaman da demokratik usullerle karar alabilir.
Bilimsel soyut modellerin, karmaşık toplumsal ve insani gerçeği algılamak
için soyutlamalara ve sınıflamalara gittiği hiçbir zaman akıldan
çıkarılmamalıdır. Bu nedenle de bilimsel modeller çoğu zaman gerçeğin ancak
bir bölümünü yansıtır. Bunun sonucu olarak, gerçeğin tümden algılanması kimi
zaman birkaç soyut modelin birlikte kullanılmasıyla da gerçekleştirilebilir.
Mustafa Kemal Atatürk, genel eyleminin süresi ve çeşitliliği dolayısıyla,
liderliğin hemen hemen tüm çeşitlemelerini başarıyla kullanmıştır. Biraz
aşağıda göreceğimiz bu durumdan önce, hangi durumlarda hangi tür liderliğin
geçerli olduğuna bakalım. |