Kansu'nun anlattığına göre, Mustafa Kemal bu telgrafı alınca Erkanıharbiye
Reisliği'ni yapmakta olan Miralay Kazım'a (Dirik) : --Bu vali galiba bizden
değil, yahut da bize itimat etmiyor.-- demiş.
Bu zor koşullar altında, Mustafa Kemal bir yandan çevresindeki tüm ordu
birlikleriyle temas kuruyor, bilgi alıyor, bir yandan da halk düzeyinde
(yani, kamuoyu liderleri düzeyinde) genel bir --örgütlenme--nin çatısını
oluşturmaya çalışıyordu. Yine ilk çektiği, örgütler hakkında bilgi isteyen,
44 numaralı şifreye verilen yanıtlardan birinde Diyarbakır'daki durum şöyle
anlatılmıştı:
--Burada Vilayatı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti teşekkül etmemiştir.
Ancak bu yakınlarda Erzurum ve Trabzon'dan vilayet belediyesine keşide olunan
Kürdistan hakkındaki heyecanamiz telgrafnamelerden telaşa düşen ahalii
Hıristiyaniyenin bu bapta bazı teşebbüsatta bulundukları meşhuttur.
Diyarbekir'de bazı... gençlerden teşekkül eden Kürt Cemiyeti, İngiliz
himayesinde bir Kürdistan istiklaliyetini takip eden propaganda yapması
üzerine buraya gelen Süleymaniye hakimi siyasisi Mister Nowill'in efkarına
kapılarak beynelahali bunun şiddetle reddi ve bu teşebbüsatın cemiyetler
kanununa ademi mutabakatı hasebiyle mezkur cemiyet sed ve vilayetçe takibatı
kanuniye yapılmakta bulunmuştur. Elyevm Diyarbekir'de İtilaf ve Hürriyet
Fırkası mevcut olup, bundan başka cemiyet yoktur Efendim.--
(Atatürk, tarihsiz:903-904). |