Üstün bir zekâ ve kabiliyete sahib olduğu binen Farabi, tam bir felsefeciydi. Yunan felsefesini en ince ayrıntılarına kadar inceleyerek, Aristo ve Eflatun'un eserlerinde öne sürülen düşünce ve fikirleri birbirine uydurmaya çalıştı. Sonrada batı aleminde bilhassa bu çalışmaları ile tanınan eserlerine büyük itibar gösterildi ve Aristo'dan sonra gelen bir felsefeci olarak kabul edildi. Eskiyi yeni felsefeye ustalıkla aktardı. Böylece madde, hayat, kainat, ölüm ve sonrası gibi temel konularda, İslamiyet’in bildirdikleri karşısında tam bir acziyet ve şaşkınlığa düşen batı alemine, eski Yunan filozoflarını hatırlatarak onların fikirlerini öğretti. Batılı filozoflar, Farabi'nin eserlerinin tesirinde kaldılar. İslam dünyasında ve İslam alimleri yanında din ile felsefeyi birleştirmek arzusu, peygamberlerle eski Yunan filozoflarını bir tutmak ve bazı konularda filozofları öne geçirmek isteği yüzünden hiç itibar görmedi. Farabi'nin eserleri, İslam alimleri tarafından didik didik edilerek düştüğü yanlışlar ve bozuk sözleri, en ufak ayrıntılarına varıncaya kadar gösterildi ve isbat edildi. Farabi; eserlerinde öne sürdüğü idealler nazariyesi, akıllar nazariyesi, akl-ı faal nazariyesi nübüvvet yani peygamberlik hakkındaki görüşleri, devlet ve siyaset nazariyeleri ile meşhur oldu.
Farabi hakkında çok şey söylenmiş ve yazılmıştır. Bunlardan batı kaynaklı olanlarda methedilmiş, İslam alimlerinin eserlerinde ise, fikirlerinin yan1ış ve bozuk yerleri teşhir ve isbat edilmiştir. Bunun temeli, felsefe ile din arasındaki ayrılıktır.
Farabi, Pek çok düşünce ve görüşleriyle Kura’n-ı kerim ve hadis-i şerifler ile bildirilen iman esaslarından ayrılmıştır. Bunlar arasında en önemlileri: Peygamberliği çalışmakla ele geçebilir sanması filozofları peygamberlere denk ve hatta onlardan üstün bilmesi, maddenin ezeli olduğuna inanması, dine yeni şeyler eklemek ve bazı şeyleri çıkartmak istemesidir. Bu görüş ve inanışların sahibini imansızlığa ve sapıklığa götürdüğü, İslam dininin temel kitaplarının hepsinde yazılıdır. Bu eserlerde İslam alimleri, maddenin ezeli olmayıp “yok” iken sonradan Allahü teala tarafından yaratıldığını ve yine "yok" edileceğini, Peygamberliğin çok çalışmakla, ilim tahsil etmek, çok ibadet etmek ve iyi işler yapmakla ele geçemeyeceğini, bunun Allahü tealanın bir lütfu ve ihsanı olduğunu, her peygamberin peygamberliğinin ezelde takdir edildiğini, dünyaya peygamber olarak geldiğini ve zamanı gelince peygamberliğinin kendisine bildirildiğini ve hiçbir insanın ne kadar yükselirse yükselsin, peygamberlerin derecesine ulaşamayacağını, dinin her bakımdan (iman, ibadetler ve ahlak) tamam olduğu, bu hususlarda yapılacak en küçük bir ilave veya çıkarmanın dini bozmak olacağı çok açık ve kesin bir dille belirtilmektedir. |