Tek bir merkezde böylesine bir yoğunlaşma, geniş çaplı girişimlerde her zaman görülen üstünlüklere sahipti.Örneğin büyük piramitler, ancak tarlalarda yapılacak herhangi bir işin olmadığı mevsimde, Mısır’ın kırsal bölgelerindeki tüm insan gücünün bir araya toplanmasıyla yapılabildi ve bunu, ancak Firavun’un sarayı gibi tek bir buyruk merkezi yapabilirdi.Öte yandan, eski Mısır’ın son derece merkezileşmiş rejimi, aynı zamanda kaçınılmaz olarak dayanıksızdı.Her şey Firavun’un bulunduğu yerden çok uzaktaki kişilerin ona ya da adamlarına boyun eğme yolundaki istekliliklerine bağlıydı.Bununla birlikte, bir hanedanın yerini ötekinin alışı sırasındaki kısa geçiş dönemleri dışında, Eski Krallık zamanında (M.Ö. 2600-2200 dolaylarında) dört yüzyıl kadar uzun bir süre boyunca Firavun’a ve adamlarına böyle bir boyun eğiş gösterilmiştir.
Eski Krallık’ın en parlak döneminde bile, Firavun’un görünürde ülkeyi bütünlük içinde tutan kudretinin altında, belirgin yerel uyuşmazlıklar bulunmaktaydı.Çoğu kez hayvan ya da yarı hayvan biçiminde düşünülen yerel tanrılar, yerel egemenliklerini kurdular ve Sümer panteonunda görülen tutarlılığa benzer bir durum hiçbir zaman doğmadı.Yerel sunaklar ve yerel rahiplikler olasılıkla birbirleriyle uyuşmayan inançları koruyup sürdürdüler.Bunlardan bazıları zamanla incelikli törenler geliştirmeye başladılar ve Mezopotamya’nın eski tapınaklarıyla karşılaştırılabilecek çapta yapılar dikmeye kalktılar. |