Geleneksel Osmanlı İdaresi | |
Geleneksel Osmanlı idari sisteminde yerel kamu hizmeti niteliği taşıyan işleri yürüten bir diğer kurum ise lonca teşkilatıdır. Mesleki gruplaşmalardan doğan loncalar, hiyerarşik yapıda örgütlenmiş esnaf birlikleri olup bir bakıma yerel sivil toplum örgütleridir . Loncalar sayesinde esnaf idarede söz sahibi olmuştur . Loncanın başında bulunan esnaf şeyhi veya esnaf kethüdası, esnaf tarafından seçilir ve kadı tarafından sicile kaydedilirdi.
Loncaların görevlerini belli başlı iki noktada toplamak mümkündür. Bun-lardan birincisi, üyelerin mesleki etkinliklerini denetlemek ve düzenlemektir. Burada loncalar üretim sürecini, ürünün kalitesini gözetim altında tutmuşlar, fiyatların saptanmasında rol oynamışlar, üyeleri arasında anlaşmazlıkları çö-zümlemişler ve müşteri ile olan anlaşmazlıklarla ilgilenmişlerdir. Loncaların bu faaliyetleri içe dönük, kendi üyeleri ile ilgili faaliyetlerdir .
İkinci tür görevlerinde ise loncalar merkezi idare ile halk arasında aracılık rolü yapmışlar ve merkezi idarenin taşra temsilcilerine yardımcı olmuşlardır. Lonca şeyhleri hükümet emirlerini halka aktarmışlar, bunlara uyulup uyulma-dığını izlemişler, önceden saptanan ve tüm loncaların sorumlu tutulduğu toplam vergi miktarını üyeler arasında paylaştırmışlar ve bunları toplamışlardır .
Loncalar yukarıda ifade ettiğimiz işler dışında bir takım kuralların uyulma-sını da sağlamaktaydılar. Bu kuralları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür ;
a) Üretimde uygulanacak kuralları belirlemek ve geçerli kılmak,
b) Hammadde temin ve dağıtımını adalet üzerine yapmak,
c) Terk-i edeb edenleri tenbih ve te’dib etmek,
d) Hamdest olanların mutadınca haklarından gelmek. |