II. HİLAFETİN KALDIRILIŞI
Hilafetin Kaldırılışının Arka Plânı
Mustafa Kemal önderliğinde Anadolu’da örgütlenen milli kurtuluş hareketinin kahramanlarının Müslümanlar olduğu tartışmasızdır. Ancak Anadolu mili kurtuluş hareketinin mücadele ittiği işgal kuvvetlerinin İstanbul yönetiminin tutumuyla desteklendiği de görülmektedir.
Şehhulislam Dürrizzade Esseyyid Abdullah tarafından verilen bir fetva dikkat çekicidir. Bu fetvada Anadolu’nun kurtuluşu için örgütlenen harekete karşı hilafet makamı adına savaş yapılmasının gerektiği ve bu savaşın dinen vacip olduğu, Anadolu’daki “isyancılara” karşı savaşmaktan çekinenlerin büyük günah işleyeceği, böyle bir savaşta ölenlerin ise şehit olacağı hükmü yer almaktadır. Osmanlı hilafeti bu tutumuyla Anadolu’yu karşısına almış ve topuma anlatılabilecek bir köklü tepkinin yerleşimine zemin hazırlamıştır. Milli mücadelenin zaferle sonuçlanmasının ardından 1922’de ilki Mustafa Kemal Paşaya, ikincisi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına İstanbul hükümetinin Sadrazamı Tevfik Paşa tarafından çekilen telgraflarla Ankara ve İstanbul hükümetlerinin Lozan Barış Konferansına birlikte çağrıldıkları bildirilmektedir. Bu telgrafın içeriğinden anlaşıldığı üzere Türk Milli kurtuluş hareketinin tek temsilcisi olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi kabul edilmemektedir. Mustafa Kemal Paşa bu telgrafa verdiği cevabında halkın tek temsilcisinin Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğunu açık bir ifadeyle ortaya koymuştur. Artık Ankara ve İstanbul arasındaki ipler iyice gerilmiş; nihayet Rıza Nur ve Hüseyin Avni tarafından hazırlanan saltanatın kaldırılmasına ilişkin kanun teklifi 1 Kasım 1922’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülmüş ve saltanat kaldırılmıştır. Böylece Ankara İstanbul hükümetini tanımadığını ortaya koymuştur. |