3.Sorumluluk ve Denetim
Sadrazam, şeyhülislam ve Vekiller padişaha karşı sorumlu olup her an onun tarafından görevden alınabilirdi.(madde 727) Nitekim meclislerin açık olduğu dönemde de padişah sadrazamı anlatmıştır.Heyet-i vükela’nın çağdaş anlamı ile bir “bakanlar kurulu” sayılmasına olanak yoktur.
Heyet-i vükela meclis karşısında sorumlu değildir.Meclise gensoru verme hükümeti düşürme yetkisi verilmemiştir.Meclislerin vekilleri padişaha karşı savunma hakları da yoktur.Sadrazam yada vekil, cevabını süresiz erteleme haklarına sahiptir.
Meclisler yürütmeyi etkili şekilde denetleyemiyor ve bir siyasal yaptırıma gidemiyor ama, padişahın bunları ve caydırıcı silah ise fesih kurumudur.
Padişahı bütün anayasal sistemin merkezi ve en üstün gücü olarak tanıyan Kanun-u Esasi onu bir de “sorumsuzluk” halesi ile taçlandırmaktadır.
Bu sistemin gerçekten sınırlanmış bir monarşi kavramına uymadığı meydandadır.Halifeye karşı direnmek mümkünken Halifeyi sultana dokunulmaz kılmaktadır.1876 Kanun-u Esasi ise, yürütme yetkisini hükümdara ait sayan geleneksel ve monarşik anlayışı sürdürmekte, yasama alanında da ona geniş yekiler tanınmaktadır.Sistem parlamentoludur ama “parlamenter” değildir.Kuvvetler ayrılığını ne sert ne de yumuşak biçimiyle kurmuş sayılabilir. Kanun-u Esasi kuvvetler ayrılığını benimsemiştir.
4.Yargılama
Kanun-u Esasi’nin getirdikleri hiçte anımsanacak gibi değildir.Bu her şeyden önce Tanzimat’ın katkıları ile ilgilidir.Klasik Osmanlı düzeninde “Adaletin seçkin konumu da unutulmamalıdır”.
Kanun-u Esasi bir güç olarak “yargıdan değil “mehakim” ( Mahkemelerden söz etmekle beraber,yargı yetkisinin kullanışının gerektirdiği asgari güvencelere de yer veriyordu.Yargıçların özlük işlerinin ( yükselme,yer değiştirme, emeklilik ) yasayla düzenlenmesi bir cürümle mahkûm olmadıkça azledilmemeleri ( madde 81).Mahkemelerin her türlü müdahale ile korunması (madde 86) ve bağımsızlığın sağlanması yolundaki hükümlerdir.Mahkemeleri şeriyye ve nizamiye diye iki’ye ayrılır.Kanun-u Esasi savcılık kurumunu da yasalaştırmıştır.
|