1926’da Asuri ve Yezidi’ler isyan ederek Güneydoğu’da hudut tecavüzlerine girdiler. Türk hükümeti buna, ciddi bir telkin hareketi ile cevap verdi. Bu arada İngiltere Hükümeti Türk-Irak hududu için yeniden müzakere istedi. 5 Haziran 1926’da Türkiye, İngiltere ve Irak bir anlaşma imzalayarak, hududu tespit ettiler ve “ Musul meselesi “ ne son verdiler.
Bu anlaşmaya göre, Musul Irak’a terk ediliyor ve Musul petrollerinden Türkiye’ye %10 hisse 25 sene müddetle veriliyordu.
Bu anlaşmanin en büyük zaaflarindan biri de Irak Türkleri hakkinda hiçbir hukuki teminatin getirilmemiş olmasiydi.
Uzun yıllar üzerinde hassasiyetle durulan mesele %10 petrol hissesi gibi kağıt üzerinde kalan gayri ciddi bir taviz karşılığında İngilizlerin istediği gibi sonuçlandırılmış oldu.
Türkiye’nin içinde bulunduğu zorluklar, meselenin arzu edilen şekilde sonuçlandırılmasına imkan vermemişti. Aslında daha önce, Türk Genelkurmayı Musul’un işgali için gizli bir plan hazırlamıştı. Gazi Mustafa Kemal Paşa da o sırada milletvekili seçilmiş olan Cafer Tayyar Paşa’yı Diyarbakır’a kolordu kumandanı olarak gönderirken, özel bir görevle kendisini seçtiğini, Musul’u uygun bir şekilde işgal edeceğimizi, bunun için kendisinden işaret beklemesini söylemişti. Ancak bu sıralarda çıkan iç isyan ve karışıklıklar içinde Türkiye bu yolu göze alamadı.
|