KÜLTÜR VE MEDENİYET
MISIR TAKVİMİ
Eski Mısır’da belki de daha MÖ IV. Binden itibaren kullanıldığı sanılan medenî takvim, ilkel bir ay takvimiyle, Nil nehrinin kabarmasına (ve dolayısıyla mevsimlere) göre ayarlanmış bir ziraî takvimin karışımından ibarettir.
Yıl 365 güne ayrılmıştı: 30’ar gün çeken 12 ay ve 5 tamamlayıcı gün (bunlara Yunanlılar epagomenes adını verdiler). Aylar her biri 4 ay süren 3 mevsime ayrılmıştı. Akhet (”taşkın”) Peret (“toprağın sudan çıkması”=kış) ve Şemu (“kuraklık”=yaz). Aylar özel bir adla değil, ait oldukları mevsim içindeki sıralarıyla anılırdı. (Akhet’in 3. ayı gibi)
Nil’in kabarması aşağı yukarı, gökyüzünün en parlak yıldızı Sothis’in (bugünkü adıyla Sirius), uzun süre kaybolduktan sonra, şafakta gökyüzünde yeniden görüldüğü güne dek düşüyordu. Bu astronomik olay yılın başlangıcı, Akhet’in ilk aynın birinci günü sayılırdı.
365 günlük mısır yılı, dönence yılına oranla yaklaşık 0,25 gün eksikti. Bu yüzden yılbaşı yavaş yavaş mevsimlerden sapmaktaydı. Dengenin yeniden sağlanması için aradan 1461 yıl geçmesi gerekti (bu süreye Sothis dönemi veya büyük yıl adı verildi).
Yeni yılın mevsimlere oranla kaymasını önlemek için, Mısır kralı III. Ptolemaios Euergetes, MÖ 238’de, her dört yılda bir altıcı bir epagomenos günü eklenmesini kararlaştırdı. Ne var ki bu takvim reformu uygulanmadı. Ancak iki yüzyıl sonra, MÖ 30’da Roma imparatoru Augustus tarafından zorla uygulamaya kondu be o tarihten başlayarak Mısır’da yeni yıl 29 ağustosta başladı.
Mısırlılar günlerini güneşin doğusundan itibaren başlatır, eski ayın şafakta kaybolduğu anı yeni kamer ayının başlangıcı sayarlardı. Gün eşit olmayan 24 saate bölünür, gündüz ve gece ayrı ayrı 12’şer saate ayrılırdı.
Mısır’da yıllar o sırada tahtta oturan firavunun saltanatının başlangıcından itibaren sayılırdı. Her hükümdar değişikliğinde yıllar yeniden sıfırdan başlardı.
|