Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Türkiyenin İlişkileri | |
ORTA ASYA TÜRK CUMHURİYETLERİ VE TÜRKİYENİN İLİŞKİLERİ
İspanya'da Kastilya (Castile) ve Leon'un kralı Don Henry III dünyanın o zamanki tek büyük imparatoru Emir Timur'a o henüz Anadolu'dayken 1402 ve 1403 yıllarında iki kez özel elçi heyetleri gönderir. İspanyol elçi heyetlerinden 3.üncüsü ise, Ruy Gonzâles Clavijo (okunuşu Klaviho) başkanlığında 15 aylık uzun bir yolculuktan sonra Timur imparatorluğunun başkenti Semerkand'a varır. Emir Timur'un huzuruna ilk olarak 8 Eylül 1403 tarihinde çıkan Clavijo imparatorluk çadırı içinde gördüklerini ünlü hatırat kitabında büyük bir hayranlıkla anlatır. Clavijo'dan öğrendiğimize göre, Emir Timur'un emriyle, İspanya'dan gelen elçi heyeti Çin elçisinden daha yukarı bir yere oturturulur. Bu konuda Clavijo şöyle yazıyor:
Böylece, Yüce (Timur), davet ettigi bütün ziyafet ve merâsimlerde
bizim en yukarı yerde oturtulmamıza buyruk verdi. Bundan başka,
şu andaki yerlerimizi degiştirme emri verdikten sonra, tercümanımıza
bizim lehimize verilen bu kararı bize izah etmesini bildirdi. Bize
anlatıldığına göre, Kıtay Han (ya'ni 9 imparatorluk hanı) olarak
adlanan Çin İmparatoru'na Türkler TONGUZ HAN (ya'ni Domuz Han)
derlermiş. Çok büyük toprakların hakimi olan bu Çin imparatoruna
bizim Emir Timur eskiden haraç vermek zorundaymış. Ancak,
şimdi öğrendiğimize göre, Timur artık (Çin) İmparatoruna haraç
vermek niyetinde degildi ve vermeyecekti.
Ünlü seyyah Marko Polo'dan bir asır sonra Orta Asya'ya varmış olan Clavijo'nun bu bölge hakkındaki çok degerli bilgi ve görüşlerle dolu seyahatnâmesini bugün tekrar okurken, Orta Asya'da son altı yıl içinde meydana gelen büyük politik değişmeyi daha iyi anlayabiliriz. l5.inci asır başlarında, doğuda Çin, batıda İspanya ile diplomatik ilişkiler kurmuş büyük bir merkezî devlete sahip olan Türkistan Türkleri, l7.nci asırdan itibaren dünya politika sahnesinden uzaklaşmışlar, 5 milyon kilometre karelik Türkistan toprakları l8.inci asır ortalarından itibaren Rusya ve Çin tarafından işgal edilerek, iki ayrı sömürge bölgesine ayrılmıştır. |