Tımar sistemi ygulanış açısından Batı’daki feodal nizamla karşılaştırıldığında, bazı benzerlikler göstermekle beraber, muhteva ve gaye açısından değerlendirdiğimizde, aralarında önemli farkların bulunduğu tespit edilmektedir. Nitekim feodaller toprağın “Rand-hasıl” denilen gelirini almakla yetinmeyip, idari, kazi ve mali istiklalede sahiptiler. Toprak üzeirnde yaşayan herşey bunların malı sayılırdı. Topraklarını istedikleri gibi tasarruf yetkileri vardı. Merkezdeki kralı sadece büyük Senyör ve birinci şövalye tanıyıp, savaş zamanlarında kendi kuvvetleriyle bunların yanında bulunurlardı. Kralın bunları azletmeye yetkisi yoktu. Buna karşılık tımar sahipleri tamamen merkezi idareye bağlı oldukları gibi, toprak üzerinde sadece kiracı durumunda idiler. Yetkileri devletin koyduu kanunlar çerçevesinde sınırlandırılmıştı. Herzaman için toprakları ellerinden alınabilirdi.
Tımar tevcihi çeşitli usullerle kanunlarla belirlenmişti. Mesela veziri azamlar 5.999 akçaya kadar olan tımarları kimseye danışmadan verebilirlerdi. Ayrıca küçük tımarların dağıtılmasında beylerbeyilerin yetkileri büyükdü. Belli bie miktara kadar beylerbeyiler tımar sahiplere kendi tuğralarını taşıyan beratlarla doğrudan doğruya tımar verebiliyordu. Bu tür tımarlara “Tezkeresiz Tımar” adı verilmeteydi. Daha büyük tımarlarda ise beylerbeyiler tımara hak kazanmış kişinin eline bir tezkere vererek tayinini merkeze teklif eder ve tayin beratı İstanbul’dan verilirdi. Bu tür tımarlara da “Tezkereli Tımar” denirdi. |