Çar Hükümeti, IV. İvan zamanından başlayarak Asya ve Avrupa arasında ticarette Osmanlılara rakip olarak ortaya çıktı. O zaman İngiltere, İran ve Hindistan ticaretine doğrudan doğruya eriştirecek bir yol ararken, Moskova-Astrahan ve Kafkasya yolunu düşünüyordu. Çar, İngilizleri bu projede kuvvetle teşvik etti.
Osmanlı ülkesi üzerinden ticaret, Venedik tekelinde, Atlantik yolu ise, Portekiz kontrolünde idi. İngilizler Moskova, Kafkasya, İran üzerinden doğu mallarını ve özellikle de baharat ve ipek alabileceklerini düşünüyorlardı. Osmanlıların uzlaşmaz düşmanı Safevî İran'ı bu projede Ruslar ve İngilizler ile işbirliği yapmada idiler. Böylece, Hint-İran ticareti kuzey yoluna kaydırılmış olacaktı. Fakat, bu arada Osmanlılar 1580'e doğru Azerbaycan'ı alarak Kafkasya yolunun kontrolünü ele geçirince İngilizler Osmanlılara yaklaştılar. Kıbrıs Harbi'nden sonra 1580'de Venedik'e karşı İngiliz ve Hollandalıları tutan Osmanlı Hükümeti İngilizlere ilk kapitülasyonları verdi. Böylece, Çarlık ülkesi dünya ticaretinin belli başlı bir yolu olma şansını kaybetti.
Bununla beraber Çarlık, Avrupalılarla ilişkilerini sıkı bir hale getirerek Batı teknolojisini, özellikle ateşli silahlar ve harp teknolojisini aldı ve bu alanda Osmanlılara karşı hatırı sayılır bir rakip haline geldi. Osmanlılar yivsiz misket tüfeği ile savaşırken, Ruslar 1615'ten beri üstün yivli tüfek kullanmakta idiler. Her iki emperyalist, devlet yayılışlarını ateşli silahlara borçlu idi. Doğu kavimleri ateşli silahlarla donatılmış ufak bir kuvvet karşısında bile direnemiyorlardı. Bu sayede Urallar ötesinde Türkçe konuşan ülkelerde Rus Kazakları Çar'ın hâkimiyetini hızla Çin sınırlarına ve Orta Asya Hanlıkları'na kadar götürdüler. Sibir Hanlığı'nın zaptı kürk ticareti için önemli idi. Kürk modası Avrupa'da da yayıldığından bu bölgenin istilası her şeyden önce Rus ekonomisine önemli bir katkı sağlıyordu. |