... Eskişehir'in Yunanlılarca işgal edilmesinden sonra İstanbul'daki Pontus Komitesi o sırada İzmir'de bulunan Yunan başbakanı Gunaris'i ziyaret ederek, Pontus'a asker çıkarması yolunda bir talepte bulunur. Bu talep, Ankara yönünde ilerlemeyi yeğleyen Yunan Genelkurmayı tarafından reddedilir.Sürgüne gönermeler temmuz ve ağustos aylarında daha yavaş bir tempoyla sürdükten sonra eylülden itibaren yine hızlanacak ve bu kez, yaşlı, kadın, çocuk demeden tüm Rum nüfusu içine alacak şekilde uygulanacaktır. Bunun yanısıra Ankara hükümeti Amasya İstiklal mahkemesinde Pontus ayaklanmasına karş bir dava açarak büyük bir gözdağı vermek istemektedir....21 Eylülde Amasya'da 174'ü Rum 177 kişiye ölüm cezası vererek idam etmiştir; bunlardan74'ü Samsun, 5'i Trabzon, 5'ide Giresun şehirlerinin Rum eşrafındandır.
Sonrası, Anadolu kışında Malatya ve Harput yörelerine sürgüne gönderilenlerin kaçınılmaz olarak uğradıkları telefatla sürüp giden sonu gelmeyen sürgünler, düzenli orduların 1923 yılına, yani Yunanlıların Anadolu'yu boşaltmalarından çok sonrasına kadar, dağlara çekilmiş Rum çetelerine karşı yürüttükleri operasyonlara süren bir öyküdür.
Türk Genelkurmayı tarafından yayınlanan resmi raporlarda düzenli orduyla yapılan çatışmalarda ölen Rum çetecilerin sayısı 11.118, Rum çetelerince öldürülen Türk köylülerinin sayısı ise 1817 olarak verilmektedir. Fakat sürgüne giderken ölenlerle başıbozuklar tarafından öldürülenlerin sayısını saptamanın olanağı varmıdır. 1914'te Trabzon Vilayetinde yaşayan Rumların nüfusunun 350.000 olduğu tahmin edilmektedir; bunlara Sivas ve Kastamonu vilayetlerindeki Rumlar da eklendiğinde, yaklaşık 450.000 sayısına ulaşılmaktadır. Bunlardan 86 bin kadarı 1. Dünya savaşı sırasında Rusya'ya göç etmiş ve 322.500 kişide nüfus mübadelesi sırasında, 1923'te Yunanistan'a ulaşmıştır. İki sayı arasındaki farkl 65-70 bindir ki bunların üçte biri silahlı erkekler ve üçte ikisi yada eli silah tutmayan insanlardır. |