Dış ticaret, baştan aşağıya eyalet tacirlerinin elindeydi. Yunan ve Suriyeli tacirler, Hindistan’a ve Seylan’a uzun iş yolculuklarına çıkıyorlar; bazıları Çin’e değin uzanıyorlardı. Hindistan’dan baharat, değerli taşlar, kumaşlar, Çin’den ipekli getiriyorlardı. Galyalı tacirler Ren’i ve Tuna’yı iniyor ve Vistül yoluyla Baltık denizine ve İskandinavya’ya kadar çıkıyorlardı.
Gitgide daha çok bahşedilen belediye özerkliği sayesinde, eyalet kentlerinde, kent yöneticilerinin seçimi, meslek kuruluşlarının çeşitli toplantıları, şu ya da bu amaçla sık sık bütün eyalet temsilcilerini bir araya getiren kurultaylar vesilesiyle, yoğun bir kamu yaşamı hüküm sürmeye başladı;eyaletler, bağımsız bir yaşamı sürdürmeye alışıyorlardı ve yavaş yavaş güçlü ayrılıkçı akımlar gün ışığına çıkmaya başlıyordu.
Bu siyasal çözülmenin belirtilerinin yanı sıra, II. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, daha da kaygılandırıcı bir başka olayın işaretleri görülmeye başlandı: Bu olay; köle emeği üzerine kurulu ekonominin çürüyüşü ve çöküşü idi.
İlkçağ köleliği devrini bu şekilde tamamlıyordu.
|