KOMPOZİSYONDA PLASTİK VE ESTETİK DÜŞÜNCELER
Kompozisyondan gaye, sınırlı alanı -resimle- piktural ve plastik elemanlarla tesirli bir biçimde organize etmektir. “Bence resim, bir yüzeyin organizasyonudur”. Bu organizasyon içine zekâya ait; akıl, mantık ve muhakeme gibi cevherlerin yerlerini sezgi dünyasına -şuuraltı- terk ettiği bir âlemdir. İnsana ait olan hayâl, elem, ıstırap, haz gibi meyillerin kompozisyonun fikir düğümlerinde yerleri yoktur. Plastik fikir şelâlesinden hareket eden Büyük Rönesans ustaları ve Türk hattatları, bir esasa doğru yürüyerek, kompozisyonun estetik ölçülerinin ve bağlarının doğmasına yardımcı oldular.
Rönesans sanatçıları, kompozisyonlarında kavisli ve düz çizgilerin spritüel, mücerret ve büyüleyici tesirini bildiklerinden, bu çizgileri tablonun örgüsünde imtiyazlı noktalardan geçirerek halletmeye çalıştılar. Böylece, ışık - gölge ve çizginin yaratacağı sübjektif hakikati aksettirmede, konuyu bir vasıta yaptılar. Türk hattatları da, mücerret anlatım biçimiyle, bir diğerinin içine giren ve çıkan inceli kalınlı kavis ve düzlüklerin, göze ve kalbe telkinini esas alarak, lirik ve insanî duyguların yer almadığı, “ALLAH’a” yakın olma görüşü ve fikri içine girdiler.
Mistisizme giden yolda, yazı ve süslemelerle gelişen İslâm Türk sanatında insanî duygular yer edememiştir. Böylece; kavislerin, noktaların, düzlüklerin armonisinde, insani hiçbir mânâ gösterilmemiştir. Böylece özetlenen durumla, Türk hat sanatı, tasavvufun gerçek sırrına ermiş ve mücerret olmuştur. Rönesans, mücerret olmayı, insanî şekillere ve eşyaya düzlük ve kavisler tatbik ederek, ancak böylece aksettirebilmiştir, Picasso’da görünüşü ve konuyu tahrip ederek, müspet telkin yapacak deformasyonlara, kavis ve düzlüklere varmayı gaye bilmiştir.