Tabiat ve varlıklar yaratıcı insan zekâsını harekete geçirmekte daima devam edecek. İki gözümüz, tabiatta ve onun şekillerinde gezinmeye devam edecek. Öyle ise, plastik sanatlarda, tabiat şekillerinden tamamen ayrılmaya ne imkân ne de ihtimal vardır.
Bir tablonun gelişmesi sırasında, ruhî değerler, hiçbir zaman yok olamazlar. Tablo, Andre Lhote’un, “Plastik değişmezler” diye adlandırdığı ruhî değerleri, hiçbir zaman inkâr edemez. Bir tabloyu can sıkıcı olmaktan kurtaran teknik lüzumlar, ruhun malı olan değerlerdir. Tabloyu, valör kümeleriyle, lekeler ve renklerle, zıtlık, benzerlik ve ayrılıklarla, nispet ve farklarla, ruhun bu asil değerleriyle geliştirmek; kompozisyonun estetik ve mistik telkinini esas almak demektir. Mistik telkini esas alarak bünyesinde saklayan eser, ruhî yapımızı tatmin e-den esaslarla organize olmuş olur.
En basit kompozisyon şeması : Diyagonaller, dik ve yatık orta eksenlerle meydana getirilen arabeskte, birbirine zıt yönlerde geliştirilen valör ve renk akışı, sınırlı alanda hareket probleminin başlangıcı olur. Renk ve muvazene esasları da, müsavi olmayan alan ve miktarlarda, varyasyon esasıyla, duygular üzerine lüzumlu müspet tesiri uyandırırlar.
Şahsî ve duygulu bir sanatın inkâr kabul etmez üstün niteliklerini ortaya koymada en vefalı yardımcımız, ruhumuzdaki duygu kaynaklarıdır. Görünen gerçekleri, duygu kaynaklarının formunda eritmek lüzumu yanında, konunun bize hakim olmasını değil, bizim ona hakim olmamız önemlidir.
“Bir eserde, renk ve çizgilerin değer beraberliği ne kadar fazla olursa, birlik o derece vardır. Çok tekrarlar, can sıkıcı bir yeknesaklığa götürür. Başarının sırrı, iyi bir teknik, bilgi ve istidada bağlıdır.”
Bu tür düşüncelerin aydınlığında, plastiğin anlaşılıp fikre doğması, kompozisyonun estetik realizasyonudur.
KOMPOZİSYON VE FİKRÎ YAPISI
Güzellik ölçü ve sistemdir. Malzemeyle beraber konuya ağırlık vermek düşünceyi yıpratır. Konu hakim olursa, düşünce ve espri zayıflar, eser gayesini kaybeder.
İnsan, çeşitli kabiliyetleri ve fizikî ve manevî yapısıyla nasıl uyumlu bir birlik gösteriyorsa, sanatta da insandaki sistem gibi bir yapı birliği aynen hakimdir.
Resim sanatında, kompozisyonu meydana getiren beş temel disiplin vardır.