1. Kazılan materyalin taşınacağı uzaklık:
Kazılmış toprağın itileceği veya taşınacağı uzaklık arttıkça verim fazlaca düşer.
Yatay bir yol geçkisi boyunca yapılan denemelerin sonucu olarak Cat D7 dozeriyle 15 m ye kadar taşıma değerleri 100 kabul edilerek diğer uzaklıklara ait olanlar bu değerin yüzdesi olarak hesaplanırsa , taşıma uzaklığı 30 m ye çıkınca verim 2/3 e inmekte 60 m ye 1/3 e düşmektedir. Taşıma uzaklığının 100 m ye aşması halinde ise verim 1/6 ya düşer.
2. Hava koşulları:
İyi hava koşullarında verim yüksektir. Fena hava koşulları özellikle yağış, makinenin olumsuz etkiler. Donlu günler ise makinenin güvenliğini tehlikeye sokması, donan toprağın ise büyük partiler halinde düzeltme ve dolduru yapma olanağı vermemesi yönünden dozerlerle çalışmada arzu edilmez.
3. Dozerin gücü ve kapasitesi:
Dozerin güçlü olması arzu edilir olmasına karşılık bunların orman yolları için uygun boyutta olması ve yol yapım sahasına nakledilmeleri orman yapımında etkilidir.
4. Operatörün yeteneği ve iş organizasyonu:
Operatörlerin eğitilmiş olmaları , isteyerek çalışmaları ve sağlık durumlarının iyi olması daima düşülmelidir.Operatörün yapacağı işler ve çalışacağı yerler iyi organize edilmelidir.Dozer işletmeye ait değil ise işletme şartlarına göre kazı için m³ başına fiyat ödemek yerine dozeri kiralamak uygun olur.
5. Çalışma yerinin denizden yüksekliği:
Denizden yükseldikçe çalışma yerine göre makinenin verimi azalır.Hatta 600-700 m yükseklikte verim %7-10 oranında düşer.
1.1.2. Greyderler
Makineli modern yol şantiyelerinde kullanılan araçlardan bir tanesidir.Ana elemanı her yöne hareket etmeye uygun 3.5-4.0 m uzunlukta bir bıçaktır.Greyderler ortak motorlu olarak yapıldığından motorgreyder de denir.
Greyderler yapım ve bakım greyder olarak ikiye ayrılır.
Yapım Greyderleri:
Yamaç üzerinde daha önce buldozerlerle ham olarak açılmış olan yolda alt yapıda düzeltme; üst yapıda üst yapı malzemelerinin karıştırılmasında,serilmesinde ve yayılmasında,şevlerin yapılmasında ve hendeklerin açılmasında kullanılır.
Genellikle 5-8 ileri vitesleri vardır.Çalışma hızları 2-20 km/saat arasındadır.İki geri vitesleri vardır.Bazı greyderlerde ileri ve geri vitesler eşit sayıda ve aynı güçte olabilirler.Bu tipler kullanışı kolaylaştırdığı gibi 300-500 gibi uzun mesafeler için çalışma da ileri – geri giderek zamandan tasarruf sağlarlar.
Greyderin cinsine ve fiyatına göre bıçaktaki ayar ve hareket olanağı artar ve çeşitlenir.Bıçak ileri geri, yana eğilme, dönme hareketi yapabildiği gibi bu hareketleri ön ve arka viteste iken de aynı kalitede yapabilir.
Motor güçleri 50-180 beygir gücü arasındadır.Orman yol işlerine en uygun alanlar 100-150 beygir gücünde olanlardır.
Greyderlerin ön ve arka tekerlek eksenleri ara mesafesi 5-6 m civarıdır.10-15 ton ağırlığında olup lastik basınçları düşüktür.Bıçakları hidrolik korumalıdır.
Greyderler özel olarak şu işlerde kullanılırlar:
1. Büyük taneli taşlı yollar dışında gerektiği hallerde yolların üst yapı tabakalarının sökülmesidir.
2. Yoların tesviye edilmesinde, şevlerin düzeltmesinde, banketlerin temizlenmesinde, gerekirse yol yapım alanından humus tabakasının uzaklaştırılmasında kullanılır.
3. Çakıl ve çeşitli stabilize malzemelerin serilmesi ve yayılmasında
Greyderle çalışmaya kaba tesviye bittikten sonra başlanır.Yapılan araştırmalarda yolun ortalama eğiminin %10 ve yamaç eğiminin %35, %40, %50 ve %60 olması halinde 100 PS gücündeki caterpillar 12 greyderi bir iş saatinde sırasıyla 100, 78, 58 ve 50 m ‘lik bir verim göstermiştir.
Sürekli yağmurlar sırasında, dar olduğu ve kar bulunduğu zamanlarda greyderle çalışma durdurulur. |