Ernesto Guevara de la Serna, kısaca
Che Guevara ya da
el Che, (
14 Haziran 1928Doğum tarihi[›] -
9 Ekim 1967),
Arjantin doğumlu
doktor,
Marksist politikacı ve dönemin
Küba gerillaları ile
Enternasyonalist gerillalarının lideri.
Tıp eğitimi alırken
Latin Amerika’yı baştan başa dolaştı ve bu sayede birçok insanın karşı karşıya kaldığı yoksulluğu doğrudan gözlemleyebildi. Bu deneyimler sonucunda bölgedeki ekonomik eşitsizliği ortadan kaldırmanın tek yolunun devrim olduğuna ikna olarak
Marksizm’i incelemeye başladı ve Başkan
Jacobo Arbenz Guzmán'ın önderliğinde
Guatemala’nın sosyal devrimine katıldı.
Bir süre sonra
1959 yılında
Küba’da yönetimi ele geçiren
Fidel Castro’nun askerî nitelikli
26 Temmuz Hareketi’nin bir üyesi oldu. Yeni hükümette çeşitli önemli görevlerde bulunduktan,
gerilla savaşı teorisi ve uygulamaları üzerine makaleler ve kitaplar yazdıktan sonra diğer ülkelerdeki devrimci hareketlere katılmak üzere 1965 yılında Küba’dan ayrıldı. İlk olarak
Kongo-Kinşasa’ya (sonraları
Kongo Demokratik Cumhuriyeti) daha sonra da
CIA ve
Amerikan Ordusu Özel Harekât Birlikleri’nin ortak operasyonu sonrası yakalanacağı
Bolivya’ya gitti. Guevara
9 Ekim 1967’de
Vallegrande yakınlarındaki
La Higuera’da
Bolivya Ordusu’nun elinde iken öldürüldü. Son saatlerinde yanında bulunanlar ve onu öldürenler, yargısız infaz sonucu öldürüldüğüne tanıklık etmişlerdir.
Ölümünden sonra Guevara dünya üzerinde
sosyalist devrimci hareketlerin sembolü haline gelmiştir. Guevara’nın
Alberto Korda tarafından çekilen fotoğrafı "dünya üzerindeki en ünlü fotoğraf ve 20. yüzyılın sembolü" olarak nitelenmiştir.
[1]
Aile geçmişi ve gençliği
[değiştir]
Ernesto Guevara de la Serna,
İspanyol ve
İrlanda asıllı bir ailenin beş çocuğunun en büyüğü olarak
Arjantin’in
Rosario şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesinin ve babasının soyu
Basklara dayanır.
Bask[›] Doğum belgesinde doğum tarihi olarak
14 Haziran 1928 görünmesine karşılık bazı kaynaklarda, aynı yılın
14 Mayıs günü doğduğu belirtilmektedir.
[2] Guevara'nın atalarından Patrick Lynch
1715 yılında
İrlanda’da
Galway’de doğmuş, İrlanda’yı terkedip
İspanya’nın
Bilbao şehrine, oradan da
Arjantin’e gitmiştir. Guevara'nın büyük büyükbabası Francisco Lynch
1817’de, büyükannesi Ana Lynch
1868’de doğmuştur.
Galway[›] Ana Lynch’in oğlu ve Che'nin babası Ernesto Guevara Lynch
1900’de doğmuştur. Guevara Lynch
1927’de Celia de la Serna y Llosa ile evlenmiş ve üç erkek, iki kız çocukları olmuştur.
Guevara, çocukluğunda, bu sol eğilimli üst sınıf ailede bile dinamik kişiliği ve radikal görüşleriyle bilinirdi. Her ne kadar yaşamı boyunca onu etkileyecek olan
astım krizlerinden ıstırap çekse de mükemmel bir atlet olmuştur. Bu engeline rağmen hevesli bir
rugby oyuncusuydu ve ‘’Fuser’’ (aşırı saldırgan oyun tarzı nedeniyle verilen, azgın, kudurmuş anlamına gelen ‘’El Furibundo’’ sözcüğü ile annesinin soyadı olan ‘’Serna’’dan oluşturulmuş bir takma isim) lakabıyla anılmaktaydı.
[3] Guevara babasından
satranç öğrendikten sonra 12 yaşından itibaren yerel turnuvalara katılmaya başladı.
[4] Ergenlik döneminde şiire, özellikle de
Pablo Neruda’nın şiirlerine merak saldı.
Neruda[›]. Guevara,
Latin Amerika’da kendi sınıfında yaygın olduğu üzere yaşamı boyunca şiir yazdı. Pek çok konuya meraklı, hevesli bir okuyucuydu, ilgilendiği kitaplar
Jack London ve
Jules Verne’in macera klasiklerinden,
Sigmund Freud’un cinsellik üzerine denemelerine ve
Bertrand Russell’ın toplum felsefesi üzerine tezlerine kadar giden bir çeşitlilik gösteriyordu. Ergenliğinin son dönemlerinde fotoğrafçılığa merak saldı ve vaktinin önemli kısmında insanları, gittiği yerleri ve sonraları da arkeolojik alanları fotoğrafladı.
Guevara, tıp öğrenimi için 1948’de
Buenos Aires Üniversitesi’ne girdi. Kesintili öğrenim hayatını, Mart 1953’te tıp öğrenimini bitirip aynı yılın 12 Haziran’ında diplomasını alarak noktaladı.
Diploma[›] Uzman hekimlik yapabilmek için gerekli klinik eğitimi tamamlayıp tamamlamadığı açık değildir. Eğer bu klinik eğitimi tamamlamadıysa “doctor en medicina” (
tıp doktoru) değil de “médico” (
pratisyen hekim) olmuş olabilir.
Guevara 3 yaşında iken
eşek üzerinde
Ernesto "Che" Guevara’nın Rosario’da doğduğu yer
Guevara öğrenciliği boyunca
Latin Amerika’da uzun yolculuklara çıktı.
1951 yılında eski arkadaşı
biyokimyager Alberto Granado, yıllardır konuştukları
Güney Amerika seyahati için tıp eğitimine bir yıl ara vermesini önerdi. Kısa süre sonra, ‘’La Poderosa II’’ (Güçlü II) adını verdikleri 500 cc.lik 1939 model Norton marka motosikletle
Alta Gracia’dan yola çıktılar.
Peru’da
Amazon Nehri kıyısındaki San Pablo cüzzam kolonisinde gönüllü olarak birkaç hafta geçirmeyi düşünüyorlardı. Guevara'nın bu yolculuğu anlattığı seyahat notları “Notas de viaje’’ 2004 yılında “
Diarios de motocicleta” (Motosiklet Günlükleri) adıyla sinemaya uyarlanmıştır.
Bu yolculuk sırasında kitlelerin yoksulluğunu, baskıyı ve güçsüzlükleri yakından gözlemleyen ve Marksizm’den etkilenen Guevara, Latin Amerika’daki ekonomik ve sosyal eşitsizliklerin tek çözümünün devrim olduğu sonucuna vardı. Yolculukları, Latin Amerika’ya ayrı uluslardan oluşan bir karma yapı olarak değil de kurtuluşu ancak kıta çapında bir strateji ile gerçekleşebilecek tek bir vücut olarak bakmasını sağladı. Sınırları olmayan ve tek bir ‘’mestizo’’ (Avrupalı ve yerli melezi) kültür ile bağlanmış birleşik İber-Amerika kurabilmeyi hayal etmeye başladı
İber-Amerika[›]. Bu düşünce, sonraki devrimci eylemlerinde öne çıkacaktı. Arjantin’e döner dönmez, Güney ve Orta Amerika’da kaldığı yerden gezilerine devam edebilmek için tıp öğrenimini hızla bitirdi.