Soru 1. Sabit daraltma tiplerinin özelliklerini, avantaj ve dezavantajlarını her biri için şekil çizerek açıklayınız
Mahmuzlar
Mahmuzlar, akarsu yatağını daraltmak için kıyıdan yeni düzenleme çizgisine kadar akış yönüne göre enine doğrultuda inşa edilen düzenleme yapılarıdır. Mahmuzlar eğimi az olan geniş yataklı akarsularda özelikle akarsuların mansap bölgelerinde etkili olmakta ve çok iyi sonuç vermektedir.
Mahmuzların kıyıya bağlandığı kısma mahmuz kökü, suyun içindeki uç kısma mahmuz başı, memba tarafına mahmuz önü, mansap tarafına arka yüz ve iki mahmuz arasında kalan su yüzeyine mahmuz alanı denir.
Mahmuzların yüksekliği genelde ortalama su seviyesinde, bazı durumlarda minimum su seviyesinde alınır. Mahmuzların etkili olabilmesi için aralarındaki mesafeye dikkat edilmesi gerekir.
Üstünlükleri :
Mahmuzlar yeni şartlara daha kolay ve ucuz adapte edilirler. Düzenleme genişliğinin çok büyük veya çok küçük seçilmesi durumunda çok fazla masraf yapılmadan mahmuzların kısaltılması veya uzatılması mümkündür.
Mahmuzla ekonomiktir. Mahmuz boyu iki mahmuz arasındaki mesafeden daha küçüktür.
Mahmuz alanlarının dolması paralel yapılara oranla daha çabuk ve emindir.
Açık mahmuz alanları ideal balık yetiştirme yerleridir.
Mahmuz alanlarından yapı malzemesi sağlanabilir.
Sakıncaları :
Mahmuz alanındaki çevrintiler ters akımlar oluşturur.
Ulaşım yapılan akarsularda su aşan mahmuzlar özel olarak işaretlenmelidir.
Mahmuzlar paralel yapılarda olduğu gibi düzgün bir güzergah vermezler.
Mahmuzlar, yatağın fazla daraltılması durumunda taban erozyonuna sebep olurlar.
Paralel yapılar
Paralel yapılar, akarsuyun en kesitine paralel olarak kıyı çizgisinden başlayarak yani düzenleme çizgisini belirleyen sedde tarzında yapılardır. Paralel yapılar genellikle tek taraflı olarak kıvrımlarda dış kıyıda ve oyulmalar görülen kısımlarda önerilir.
Paralel yapıların yüksekliği ortalama su seviyesi yüksekliğinde veya onun biraz üzerinde olacak şekilde inşa edilirler.
Üstünlükleri :
Üniform bir akım elde edilir, çevrintiler ve enine akımlar önlenir.
Kıyı çizgilerinin özellikle kıvrım dış yüzeylerinde iyi şekilde tespiti mümkündür.
Mahmuzlarda görülen lokal oyulmalar görülmediğinden düzenleme kesiti korunur.
Sürüntü maddesi dengesi için uygun şartlar sağlanır.
Sakıncaları :
Düzenlemeden sonra yatak genişliğini değiştirmek ekonomik olarak mümkün değildir.
Fazla miktarda malzeme ve işçilik gerektirir.
Genelde kıyıdan uzakta yapıldıklarından yüzerler.
Kıvrımların dış yüzlerinde özellikle şev topuğunun korunması gerekir.
Soru 2. Yargının şeklini çizerek akarsudaki hangi özellikleri değiştirdiğini açıklayınız.
Yargınlar daha çok dar en kesitli akarsu kıvrımlarının düzenlemek için kullanılır. Yapay olarak akarsu boyunu kısaltarak eğimin artmasına sebep olurlar.
Yargınlar ortalama hızların artmasına ve sürükleme gerilmesinin artmasına sebep olular.
Soru 3. Taşkın ötelemede kullanılan formülü yazarak bir taşkın sırasında taşkın boyunca formülün değişimini açıklayınız.
Haznede öteleme
Taşkın debisi gelmeye başladığında ilk önce dip savaklar debisini oluşturacaklardır. Debi gelmeye devam ettikçe dolu savaklar da çıkan debiye eklenecektir. Gelen debi belli bir süre sonunda azalacak fakat çıkan debi gelen debiden büyük olduğundan çıkan debi belli bir süre sonunda azalma gösterecektir. Böylece taşkın ötelenmiş olacaktır.
Akarsuda
Gelen debi arttıkça çıkan debide de artma görülecektir. Belli bir süre sonunda gelen debi çıkan debiye eşit olacak ve gelen debi azalmaya devam edecek fakat çıkan debi daha fazla olduğundan belli bir süre geçtikten sonra azalma gösterecektir.
__________________  |