Multivibratörler
Kare dalga veya dikdörtgen dalga meydana getiren devrelere MULTİVİBRATÖR adı verilir. Bu devreler temel olarak pozitif geri beslemeli iki yükselteç devresinden oluşur. Genelde çalışma prensibi bir yükselteç iletimde iken diğeri kesimdedir.
</B>
- Tek kararlı (monostable) multivibratör
- Çift kararlı (bistable) multivibratör
- Kararsız (astable) multivibratör olmak üzere 3 tip multivibratör vardır.
Bistable (Çift Kararlı) Multivibratör
http://www.silisyum.net/pic/osilatorler/sekil3.36.gif
Şekil 3.36 - Temel Bistable M.V. DevresiHafıza elemanı olan flip / flop 'ların temelidir. İki istikrarlı duruma sahiptir. Devreye tetikleme palsi tatbik edilinceye kadar devre sabit konumunu korur. Tetikleme palsi uygulandıktan sonra devre diğer sabit duruma girer ve önceki sabit duruma dönebilmesi için tekrar tetikleme palsine ihtiyaç vardır.
Temel flip /flop devresi şekil 3.36 'da gösterilmiştir. Bir transistör iletimde iken diğeri yalıtımdadır. Örneğin, Q1 transistörü iletmide Q2 transistörü yalıtımda olduğunu düşünelim. Devreye dışarıdan herhangi bir etkide bulunulmadığı sürece transistörler bu konumunu korurlar. Dışarıdan uygulanacak bir tetikleme ile yalıtımda olan Q2 iletime, iletimde olan Q1 yalıtıma girecektir. Yani, dışarıdan uygulanacak bir tetikleme palsi ile devre konum değiştirecektir.
http://www.silisyum.net/pic/osilatorler/sekil3.37.gif
Şekil 3.37 - Tetiklemeli Bistable M.V. DevresiŞekil 3.37 'deki devrede, tetikleme işlemi diyodlar üzerinden transistörlerin beyzine yapılmaktadır. İlk başta Q1 'in iletimde, Q2 'nin ise yalıtımda olduğunu düşünelim. A girişine 0 uygulamakla (şaseye irtibatlamak) D1 diyodu iletken hale geçecek ve Q1 transistörünün beyz polarmasını şaseleyerek Q1 'i yalıtıma sokacaktır. Buna bağlı olarak Q2 iletime girecektir.
Bu şekilde devreninin konumu değişecektir.
http://www.silisyum.net/pic/osilatorler/sekil3.38.gif
Şekil 3.38 - Kısa Sürede Konum Değiştiren M.V. DevresiBistable multivibratörlerde, dışarıdan tetikleme palsi uygulandığında çok kısa sürede konum değiştirmesi istenir. Burada, konum değiştirme zamanı ile multivibratörün çalışma frekansı ters orantılıdır. Başka bir ifadeyle, transistörler çok çabuk konum değiştirebiliyorsa çalışabileceği maximum frekansta büyür. Transistörlerin çabuk konum değiştirebilmeleri için R3 ve R4 dirençlerine şekil 3.38 'de görüldüğü gibi C1 ve C2 gibi paralel kondansatörler bağlanır. Aynı zamanda bu kondansatörler hızlandırıcı özellikte olup, Q1 ve Q2 transistörlerinin beyzlerindeki kapasite özelliğini giderir. (Yaklaşık 100 pf değerlerinde de olmalıdır.)
OP-AMP 'lı Bistable Multivibratör
http://www.silisyum.net/pic/osilatorler/sekil3.42.gif
Şekil 3.42 - OP-AMP 'lı Bistable M.V. DevresiŞekil 3.42 'de görüldüğü gibi, devrenin çıkışı ZD1 ve ZD2 Zener diyodları ile belirlenen +Vz ve -Vz değerleri arasında doyuma gider. Non-inverting girişteki, negatif geri beslemeyi sağlayan eleman Rf direncidir. Vi girişine sinyal uygulanmadığı sürece devre konumunu koruyacaktır. Vi girişine küçük bir pozitif darbenin uygulanması halinde, OP-AMP 'ın faz çevirmeyen (+) girişindeki polarite değişeceğinden, OP-AMP çıkışı bir önceki durumunun tersi olacaktır. OP-AMP çıkışı, Vi girişine uygulanan darbe ile +Vz ile -Vz değerleri arasında değişecektir.