Döküm pirinç ve özel döküm pirinç malzemeler, nispeten yüksek çinko miktarlıdır ve yapıları ( α + β ) kristalleri tarzındadır. Böylece, dayanımları daha yüksek olur ve katılaşma aralığı küçüldüğünden mikrosegregasyonlar azalır. Dökme pirinçlerin ve özel pirinçlerin DIN 1709 ve DIN 17656’ya göre çeşitleri ve mekanik özellikleri Tablo-5’te verilmiştir.
Dökme pirinç ve özel dökme pirinçler, sanayide sarı döküm olarak da bilinir. Daha çok vana ve dış yüzeyleri parlatılıp kaplandıktan sonra musluk ve batarya yapımında kullanılır.Ayrıca, Yüksek basınçlı akışkanlar için armatürlerde, paslanmaz somun olarak, gemi pervanelerinde, subap yuva ve kumanda ünitelerinde de bu malzemelerden yararlanılır.
Döküm kalay bronzları, Hadde kalay bronzlarına nazaran daha yüksek miktarda kalay içerirler. Sünekliği büyük ölçüde düşüren δ- fazını azaltmak amacıyla, bu malzemelerde homojenleştirilebilir. DIN 1705 ve DIN 17656’ya göre, dökme kalay bronzları ve mekanik özellikleri Tablo-6’da verilmiştir.
Tablo-6 : DIN 1705 ve DIN 17656’ya göre döküm kalay bronzu çeşitleri ve mekanik özellikleri.
Döküm kalay bronzları, çok iyi ses verdiğinden çan yapımında, kaymalı yataklarda, sonsuz vida dişlisi ve dişli çark yapımında, vidalı iletme somunu, türbin robotları, yüksek basınç vana ve armatür yapımında kullanılır. Kızıl dökümde olduğu gibi, santrifüj dökümle yüksek dayanım değerlerine ulaşılır.
Döküm alüminyum bronzları, Bakırın yanında alaşım elementi olarak yalnız alüminyum ( %8……11 ) içerebileceği gibi ayrıca, demir, nikel ve mangan gibi diğer elementlerle de ilave alaşımlı olarak üretilebilirler. Böylece, mekanik dayanımı ve korozyon direnci daha da artar. DIN 1714 ve DIN 17656’ya göre döküm alüminyum bronzları ve mekanik özellikleri, Tablo-7’de verilmiştir.
Alüminyum döküm bronzlarının, deniz suyuna ve aside karşı dayanımları oldukça yüksektir. Bu nedenle, gemi inşasında, kimya ve gıda endüstrisinde korozyona dayanıklı parçaların yapımında çok tercih edilirler. Ayrıca, kaymalı yatak malzemesi olarak, dişli çark yapımında, sıcağa dayanıklı vanalarda ve aşınma parçalarında kullanılırlar.
Döküm kalay bronzları, bakır ve kurşun ergiyik halde de karışmayan elementler olduklarından yalnızca döküm olarak ve hatta santrifüj döküm olarak üretilirler. Bu malzemeler, ayrıca yüksek miktarda kalay da içerdiğinden, döküm kalay-kurşun bronzları olarak da adlandırılırlar. Tablo-8’de , DIN1716 ve DIN 17656’ya göre, kurşun bronzlarının çeşitleri ve mekanik özellikleri verilmiştir.
Kurşun bronzlarını teknikte kullanım yeri, özellikle yüksek güçlü dizel motorlarında kaymalı yatak malzemesidir.Talaşlı şekillendirilmeleri ve yüzeylerine beyaz metal gibi diğer yatak alaşımlarını kaplanması oldukça iyidir. Yapıda buluna kurşun taneleri ile bakır katı çözeltileri arasında kalan boşluklara yağ dolduğundan, yatağın kısa süreli yağsız kalmasında bu yağ yatağın yanmasını ve sarmasını kısa süre için engeller.
|