2.5 Yumurta Tüketimi
Türkiye’de kişi başına yumurta tüketimi 1981 yılında 89 adet iken, 1985’de 103 adete, 1990’da 127 adete yükselmiş olmasına rağmen, yine de gelişmiş ülkelerin düzeyinden düşüktür. Örneğin kişi başına yumurta tüketimi Fransa’da 250, Almanya’da 253 adet İngiltere’de ise 198 adettir. (UZMAY,1991, S.35)
Altıncı B.Y.K.P’da kişi başına yumurta tüketimi 1990 yılı için 7.430 kg, plan dönemi sonunda ise 8.830 kg olarak tahmin edilmektedir. Bu değerin 2000 yılında kişi başına 11.640 kg’ a ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de yumurta üretiminin %5-15 kadarının ihraç edilmesi, kalan miktarın ise ülke içinde tüketilmesi nedeniyle kendine yeterli kabul edilmektedir (DPT, 1991,S.190)
2.6 Yumurta Pazarlama ve Fiyat Sistemi
Türkiye’de yumurta pazarlamasında, yeterli soğuk hava deposunun bulunmayışı nedeniyle, üreticiler yumurtalarını hemen satma zorunda kalmakta ve yumurta pazarında büyük bir aracı kitle oluşmaktadır. Yumurtalar üreticiler tarafından ya doğrudan pa zarlanmakta ya da toplayıcılar kanalıyla bölge veya bölge dışı toptancılara dağıtılmaktadır.Toptancılar tarafından kamyonetli dağıtıcı ve yumurta toplayıcıları yoluyla alınan yumurtalar küçük toptancılara iletilmektedir Burada da yine kamyonetli dağıtıcılar tarafından perakende satış yapan çoğunlukla Pazar ve bakkallardan almaktadır (Şekil 1)
İhracatçı firmalar ise ya üretimlerini kendileri gerçekleştirerek dış satımda bulunmakta, yada üreticilerle sözleşmeler üzerinde yumurta pazarlamaktadırlar.
Türkiye’de tavuk ürünlerinin üretim ve pazarlaması ile Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı uğraşmaktadır.
Dış ticaret mevzuunda Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilidir. Son dönemde uygulanan ithalat rejim kararları ve yönetmeliğine göre damızlık amaçla ithal edilen tavuk yumurtalarında gümrük vergisi CİF’in % 1 alındığı Toplu Konut Fon’unda ise herhangi bir bedel tahsisinde bulunulmadığı, ancak damızlık dışı kuş ve kümes hayvanlarının yumurtalarına (kabuklu, taze, dayanıklı hale getirilmiş ve pişirilmiş) ise CİF’in %15’i ve Toplu Konut fonu olarak her bin adette 17 dolar tahsisin ön görüldüğü belirtilmektedir. (İGEME, 1+990, s.13)
İhracatta ise herhangi bir teşvik yoktur. Sadece 1986 yılında her bin adette 10 dolar destekleme ve fiyat istikrar fonundan ödeme yapılmış, 1990 yılında bu uygulama kaldırılmıştır.
Türkiye’de son yıllarda kooperatifleşme yolu ile yumurta pazarlama eğilimi de görülmektedir. Bugün önemli yumurta kooperatifleri Başmakcı Tarımsal Kalkınma Kooperaifi (Afyon),Bigadiç Merkez Tarımsal Kalkınma Kooperatifi (Balı kesir), Tavşanlı ve Havalisi Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi (Kütahya), Dinar sınırlı sorumlu Dinar ve civarı Küçük Evcil Hayvan Temini ve Pazarlama Kooperatifidir (Dinar).Bu kooperatiflerden özellikle Başmakçı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi yumurta fiyatlarının belirlenmesinde etkili olmaktadır. Her Çarşamba günü kooperatifte beş ayrı yumurta sınıfı için ayrı ayrı fiyat teşekkül etmekte ve bu telefonla ülke düzeyine yayılmakta, böylelikle kooperatif bir borsa niteliği kazanmaktadır. |