Ayçiçeğinde kendine uyuşmazlık veya erkek kısırlık yok ise melezlemede kullanılacak ana bitkinin çiçekleri emasküle edilmelidir.
Erkek kısırlık ve ayçiçeği ıslahı: Ayçiçeği melezleme ıslahında ana olarak kullanılacak bitkinin erkek kısırlık özelliğine sahip olması halinde, emaskülasyona gerek duyulmamaktadır. Buda ıslahçıya hibrit tohum üretiminde, büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Ayçiçeğinde genetik ve stoplazmik olmak üzere iki tip erkek kısırlık mevcuttur. Her iki erkek kısırlık özelliğindende ayçiçeği ıslahında yararlanılmaktadır.
Genetik erkek kısırlığı;Ayçiçeğinde genetik erkek kısırlığı,1984 yılında Rusya’da GUNDAEV isimli ıslahçı tarafından belirlenmiştir. Genetik erkek kısırlığı resesif bir özellik olup tek gen tarafından idare edilmektedir(msms). Genetik erkek kısırlıkta en önemli konu bu özelliğin ana bitkilerde devam ettirilmesidir.
ANA X BABA
Msms Msms
(Homozigot) (Hetorozigot)
msms 1:1 msms oranında steril ve fertil yavrular (tohum meydana gelir). Hibrit tohum üretiminde, msms bitkilerin çiçeklenme öncesi sökülüp atılması gerekmektedir. Ayçiçeğinde fide döneminde oluşan antosiyan rengi ile erkek kısık özelliği arasında lingage mevcut olduğundan, erkek kısır bitkiler fertil bitkilerden kolayca ayırt edilirler. Dolayısı ile antosiyan renk görülmeyen fidelerin çekilmesi ile tarlada yalnızca erkek kısır bitkiler kalacağında hibrit tohum üretimi kolaylaşmaktadır. Bu şekilde genetik erkek kısırlığı özelliğinden yararlanılarak hibrit tohum üretiminde fazla sayıda işçilik kullanılmaktadır. Buda maliyeti arttırmaktadır.
Cms hatlar normal stoplazmaya sahip bireylerle melezlenir ve elde edilen F1 yeniden normal stoplazmaya sahip fertil bir hat ile geriye melezlenmek suretiyle (bc5), fertil hattın iyi özellikleri cms hatta aktarılır. Elde edilen cms hat restorer gene sahip bir diğer hat ile melezlenmek suretiyle fertil bitkiler oluşturan hibrit tohumlar üretilir.
ANA X BABA
(cms) (restorer)
rf1,rf1 x Rf1,Rf1
F1 = Rf1Rf1 (Fertil) |