Fosfor eksikliği veya rasyonda Ca: P oranının normalden çok fazla sapış göstermesi raşitizm ile sonuçlanır. Her iki elementten birinin aşırı fazlalığı diğerinin ince barsaklarda çökelmesine yol açar. Bu durumda kan kalsiyum ve fosfor düzeyleri düşer. Eğer eksiklik aşırı değilse, vitamin D3, düşük kalsiyum veya fosfor beslenmesinden ileri gelen raşitizmi önler. Beriliyumun rasyonda mevcudiyeti de ağır raşitizm vakalarına yol açmaktadır. Beriliyum elementinin fosfatla birleşerek, suda erimeyen “Beriliyum fosfat” bileşiğinin meydana gelmesi ve fosfatın barsaklardan absorbe olmasının bu duruma yol açtığına inanılmaktadır.
Yumurta verimi ile tavuklarda fosfor katabolizması arasında yüksek bir ilişki bulunmaktadır. Yumurta verimi sırasında vücuttan kaybolan fosfor miktarının, yumurtanın kapsadığı fosfordan çok daha fazla miktarda olduğ4u saptanmıştır.
Eksiklik Semptomları
Ağır fosfor noksanlığında yahut rasyondaki fosfordan yararlanılmaması durumunda iştah hızla azalır. Hayvanlar cansızlık ve genel bir zayıflama gösterirler ve bu durum 10-12 günlük bir peryodda ölümle sonuçlanır. Hafif fosfor noksanlığı ise raşitizme ve büyümede duraklamaya sebep olur. Fakat bu durum, yüksek enerjili fosfat bileşiklerinin, DNA, RNA ve enzimlerin teşkili için gerekli olan kan fosfor düzeyinin üşmesine yol açmaz ve böylece bu önemli bileşiklerin teşkil edilmesi engellenmemiş olur. Hatta açlık sırasında bile, vücudun ihtiyacı olan organik fosfor bileşiklerinin teşkili için kemikten katabolizma ile önemli düzeyde fosfor ayrılır ve bunun sonucu olarak da idrarla devamlı olarak fosfor kaybolur.
Vitamin D ve Fosfor Absorpsiyonu
Gerçi bir dereceye kadar fosfor absorpsiyonu kalsiyum absorpsiyonu ile ilgili ise de, 32P ile civciv ve fareler üzerinde yapılan çalışmalar, vitamin D3’un, fosforun barsaklardan absorpsiyonunda etkili olmadığını göstermiştir.
Fosfordan Yararlanma
Toprakta mevcut inorganik fosfatlar, hayvanlar ve insanlar için nispeten yararlanılabilecek bir durumda değildirler. Isı tatbiki ve diğer bir takım kimyasal işlemler sonucu tabii kaya fosfatları a ve B – trikalsiyum fosfatlar gibi yararlanılabilir fosfat formlarına dönüştürülebilirler.
Bu sonuçlar, en az yararlanılabilen fosfatların, a-kalsiyum pirofosfat, B-kalsiyum pirofosfat, Y-kalsiyum pirofosfat, B-kalsiyum metafosfat, Y-kalsiyum metafosfat ve kalsiyum fitat olduğunu göstermiştir.
Potasyum metafosfat keza civcivler için tamamen yararlanılamayan bir durumdadır. Toz haline getirilmiş veya eritilmek suretiyle elde edilmiş kaya fosfat, fluoru elimine etmek için yüksek ısıya maruz bırakılır ve bunun sonucu olarak değişik bir kristal strukture (a – yahut B- trikalsiyum fosfat) sahip olur. Meydana gelen bu ürün fosfor yararlılığı bakımından istimlenmiş kemik ununa eşittir.
Yapılan çalışmalar, fosfat bileşiklerinin erime dereceleri ile, yararlılık dereceleri arasında mutlak bir ilişkinin mevcut olmadığını ortaya koymuştur. Gerçi %0.4’lük Hcl’de erimeyen fosfatlardan hayvanların yararlanamadığını denemeler ortaya koymuş ise de, aynı konsantrasyona sahip Hcl çözeltisinde yüksek derecede eriyebilen a, B ve Y-kalsiyum pirofosfatlarla alkali metafosfatlardan da hayvanlar hiç yararlanamamaktadırlar. |