3. BÖLÜM: DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE FİNANSAL KİRALAMA
1. Dünya’da Finansal Kiralamanın Gelişimi
Dünya’daki en eski fakat en ileri finansal kiralama sanayi ABD’de bulunmaktadır. ABD’de leasing’e konu olan teçhizatta yapılan yatırım miktarının 1993 yılı itibarıyla 160 milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir. Bu gelişmenin altında yatan etken, 1980’li yıllarda Amerikalı iş adamlarının yatırımlarını geleneksel yolla temin edilen finansman ile gerçekleştirme yerine, daha sağlıklı bir alternatif olarak görülen finansal kiralamayı tercih etmeleridir (Apak, Sudi, 1999, s.142).
ABD’deki leasing faaliyeti, uygulamalarındaki vergi politikalarından oldukça fazla etkilenmiştir. 1981 yılında çıkarılan kanun ile (Economic Recovery Tax Act) iş hayatındaki düzenlemelerin şekil ve yapısına yeni bir anlayış getirilmiştir. Mesela, kiralama işlemi; kiracıya, kira süresinin sonunda mantık dışı düşük bir miktarla teçhizatı satın almaya müsaade etmişse daha önceki dönemlerde yürürlükte olan vergi kanunu kiralayan tarafı cezalandırmaktaydı. Ancak yeni kanun ile kiralayan ve kiracıya müzakere için bir ortam yaratılarak bu durum çözüme kavuşturulmuştur (Erdoğan, Niyazi, 1993, s.200).
Yeni kanunun bir diğer özelliği de kiralayan tarafın belirli vergi kazançlarını elde edebilmesidir. Ancak, kiraya konu olan teçhizat, ABD sınırları dışında kullanma verilmişse; kiralayan, vergi kazançlarından faydalanma hakkını kaybetmektedir (Şengezer, İskender, 1987, s.14).
Finansal kiralama işlemleri Japonya’da 1960’lı yıllarda başlamıştır. Faaliyetlerin başlangıcında Japon kiralama şirketlerinin çoğu büyük bankacılık ve ticaret işletmeleri tarafından kurulmuştur. Kiralama kontratlarının hacmi Japon endüstriyel ve ekonomik gelişmesine bağlı olarak hızla büyümüştür.
Japon kiralama firmaları, kiraladıkları malların üreticilerini kiracıyla aralarında bir aracı gibi kullanarak malların kiralama işleminde daha etkin olmayı amaçlamışlardır. Böylece başlatılan üretici programları adı verilen çalışmalarla kiralama firmaları özellikle büro araçları pazarında, büyük başarı sağlamışlardır.
Kiralamanın az gelişmiş ülkelerdeki gelişimi, gelişmiş ülkelerdeki gelişimine kıyasla daha sınırlı olmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde kiralama firmaları genellikle küçük ve orta boy işletmelere yönelik faaliyette bulunmakta ve daha çok taşımacılık, iş ve büro makineleri, enerji, madencilik, tarım ve tarımsal sanayi alanlarında iş yapmaktadır. |