b. Döviz Kuru Sistemleri
Teoride başlıca iki temel döviz kuru sistemi vardır. Bunlar “Sabit Kur Sistemi” ile “Serbest ve Esnek Kur Sistemi” dir. Bunların arasında çok sayıda ara sistem vardır. Bunlar içinde en önemlisi “Esneklik kazandırılmış sabit döviz kuru sistemi” dir.
1.Sabit Kur Sistemi
Sabit döviz kuru sistemi en iyi şekilde “altın para standardının geçerli olduğu sistemlerde işler. Klasik altın standardı, yaklaşık 1880’den 1914 yılına kadar dünyada geçerli olmuş bir para sistemidir. Altın standardı rejiminde döviz piyasası serbest olmalıdır. Ayrıca ülkelerin paraları doğrudan veya dolaylı olarak altınla tanımlanmalı, istenildiği kadar altın serbestçe satın alınabilmeli, ülkeye altın çıkışına müdahalede bulunulmamalıdır. Bu durumda ülkelerin paraları altına bağlı olduğundan milli paraların birbiriyle ifadesi olan döviz kurları da sabit olacak veya “altın noktaları” diye adlandırılan kur sınırları içinde sabit kalacaktır.
Altın standardı döviz kurlarını sabit tutmak açısından ideal bir sistemdir. Sabit döviz kuru, kağıt para rejimlerinde de altın standardında olduğu şekilde işler. Bu sistemde, milli paranın alabileceği en yüksek değere üst destekleme noktası (altın ihraç noktası), en düşük değere de altın destekleme noktası (altın ithal noktası) denir. Bu iki sınır içinde piyasa döviz kuru arz ve talebe bağlı olarak oluşur. Kur sınırlar dışına çıkacak olursa, hükümet döviz alım satımı yaparak kurun belli sınırların altına veya üstüne çıkmasına engel olur.
Spekülatif nitelikte para hareketleri, milli paraların değeri üzerinde belli bir baskı yaratır. Eğer bir ülkenin ödemeler blânçosu açık veriyorsa, o ülkenin ileride parasını devalüe edeceği fikri yaygınlaşır ve ülkeden para kaçışı olur. Bu durum, ödemeler blânçosundaki açıkları daha da artırarak devalüasyonun bir an önce yapılmasına sebep olur. Ayrıca spekülatörlerin kuşkuları yüzünden ülkeden çok miktarda para çıkışı o paraya duyulan güveni sarsar ve ileride devalüasyona yol açar.
Altın para standartlarında söz konusu olan sabit kur sistemi özellikle bu standartta klasik teorinin dış denge mekanizmasının işleyişine ilişkin açıklaması, dayandığı varsayımlar dolayısıyla eleştirilmiştir. |