DIŞ ŞOK DÖNEMLERİNDE İZLENEN SANAYİLEŞME POLİTİKALARININ İMALAT SANAYİİ ÜZERİNE ETKİLERİ
Bilindiği gibi bir tarım ülkesini veya az gelişmiş bir ekonominin genellikle tercih ettikleri ithal ikamesine yönelik bir sanayileşme için uyguladıkları koruma politikasının temel nedeni;bu ülkede sanayileşmenin gerçekleştirilmesine engel olacağı görüşüdür. Kuşkusuz bu görüş ekonomik literatürde çocuk endüstri argümanı şeklinde tanımlanan ve ilk kez Alexander Hamilton tarafından açıkça ortaya konulan ve daha sonra politik ve sosyolojik faktörler yönünden de Avrupa’daki ekonomistler, özellikle Friedrich List’in geliştirdiği bir görüşten kaynaklanmaktadır.
Halbuki ekonomi tarihinin yakın dönemdeki gelişmesine bakıldığında ABD ve Rusya’nın dışındaki diğer küçük ve orta boylu sanayileşmiş ülkelerin, aynı zamanda veya bir süre sonra uluslar arası Pazar avantajlarından yararlanmak amacıyla ihtacata yönelik sanayileşme stratejisini izledikleri görülmektedir.
Nedenler ne olursa olsun,II.Dünya Savaşı’nın sonundan itibaren bir çok gelişmekte olan ülke,gümrük duvarlarının emniyetinde ithalatlarını ulusal üretimle ikame ederek,imalat sanayilerini geliştirmişlerdir.Korumacılık önlemleri genellikle ödemeler dengesindeki açığa çözüm bulmak amacı gözetilmişse de,sanayileşme süratle korumanın başlıca nedeni olarak ortaya çıkmıştır.Örneğin;gıda sektöründe,hatta sanayii sektöründe,özellikle önemli kaynakların var olduğu durumlarda bununla beraber bu durum,diğer yandan özellikle küçük ülkelerin kalkınmasında büyük bir engel oluşturmuştur.
Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Arjantin,Brezilya,Kolombiya ve Meksika gibi ülkeler nispeten basit ithal ikamesi aşamalarını tamamladıktan sonra,ikamenin daha ileri aşamalarını giderek artan maliyetlerle gerçekleştirmişlerdir.Çünkü daha ileri ithal ikamesi aşamaları sermaye yoğun teknikler gerektirdiğinden,var olan kapasiteden iç piyasanın darlığı nedeniyle yeterince yararlanamamıştır.Ayrıca,bu aşamaların gerçekleşmesi için kapital mallarının ithal edilmesi zorunluluğu net ithal ikamesinin düşük kalmasına neden olmuştur.Böylece,ihracatın arka planda bırakılmasının soncunda giderek artan ödemeler dengesizliği baskılarıyla karşılaşan söz konusu ülkelerin gelişme hızları yavaşlamıştır.Bu konuda tarihsel deneyimler,pek çok ülkenin uyguladıkları koruma politikaları sonucu ekonomide hatalı bir sanayileşmeye gidildiğini görerek,bir süre sonra artık korumacılıktan vazgeçmek istedikleri halde bu durumun,korumaya geçiş gibi kolay olmadığını,aksine çok büyük güçlükler ve sorunlarla karşılaştıklarını ortaya koymaktadır.Çok kısa bir dönemde koruma politikalarından vazgeçmek ve böylece henüz etkin bir yapıya kavuşamamış firmaları da yok olmaya bırakmak kuşkusuz oldukça güç bir konudur.Yine bu amaçla korumacılığın kaldırılması için bir zaman planlaması,bir takvime bağlanması düşünülebilir ki bu dahi sanayileşme çabalarını zayıflatıcı,yatırım tercihlerinin kararsızlığı,etkinliği azaltıcı etkiler yapacaktır. |