1. Portföy Dengesi Modelleri:
Portföy Dengesi Modellerinde katı fiyat modelinde varsayılan yerli mali varlıklar ile yabancı mali varlıklar arasında tam ikame olduğu varsayımı geçerli değildir. Bu modele göre kısa dönemde döviz kurunun değeri, mali varlık arz ve talebi çerçevesinde belirlenir. Döviz kurunun değişmesi ise ihracat ve ithalatı etkiler. Buna göre kısa dönemde döviz kuru yükseldiğinde yurtiçi fiyatlar bu yükselişe hemen ayak uyduramaz. Dolayısıyla reel kur artar. Yerli paranın değeri düşünce de ihraç malları yabancılar açısından ucuzlamış olur, ithal edilen mallar ise pahalılaşır. Bu modele göre döviz kurunda kısa dönemde oluşan denge geçicidir. Bunun sebebi yerli paranın reel olarak değer kaybetmesinin cari işlemler dengesini etkilemesi sonucunda yurtiçinde yaşayanların ellerinde tuttukları tahvil miktarının değişmesi dolayısıyla mali servetlerinin değişmesidir. Mali servet değişince mali varlıklara olan talep de değişmektedir. Bu da döviz kurunu etkilemekte ve tüm bu değişiklikler tekrar yaşanmaktadır. Mali varlık piyasalarının dengeye gelmesi için her mali varlık talebinin, arzına eşit olması gerekir. Her mali varlığın talebi kendi getirisi ve servet ile doğru orantılı, alternatif mali varlıkların getirileri ile ters orantılıdır.
Açık piyasa işlemlerinin kısa dönem etkilerine bakacak olursak, Merkez Bankasının açık piyasada yurtiçi tahvil satın alması sonucu tahvil portföyünün arttığını böylece parasal tabanın (para arzının) genişlediğini görürüz. Böyle bir işlem sonucunda kısa vadede özel kesimin mali serveti sabit kalır. Ancak Merkez Bankasının tahvil satın alması sonucu tahvil fiyatları yükselir ve yurtiçi faizler de düşer. Böylece yabancı mali varlıkların talebi artar ve fiyatları da yükselir. Bu da yerli paranın nominal olarak değer kaybetmesi anlamına gelir. Döviz kurunun yükselmesi sonucu yurtiçi fiyatlar hemen yükselmez. Dolayısıyla yerli para reel olarak değer kaybetmiş olur. İhracatın artması ve ithalatın azalması, başlangıçta dengede olduğunu varsaydığımız dış ticaret dengesinin fazla vermesine yol açar. Yurtiçinde yaşayanların ellerinde tuttukları yabancı mali varlık miktarı da zaman içinde artarak döviz arzını yükseltir ve döviz kuru düşer.
ESNEK KUR SİSTEMİ
Esnek (flexible) kur sistemine yüzen (floating) veya serbest değişken kur sistemi (freely fluctuating exchange rate system) gibi isimler de verilmektedir. En aşırı biçiminde bu sistemde, döviz piyasaları üzerinde hiçbir devlet müdahalesi yoktur. Döviz kurları tamamın piyasadaki döviz arz ve talebine göre oluşur.
Bu sistemde, bir ülkenin dış ödemeler dengesi, döviz kurları aracılığıyla sağlanacağından, dış ödemeler dengesinin açık ya da fazla vermesi söz konusu olmayacaktır. Örneğin dış ödemeler dengesi açık veriyorsa, döviz talebi (yani ithalat) döviz arzından (yani ihracattan) daha fazla olacağından, döviz kuru yükselecektir. Döviz kurunun yükselmesi bu defa ithalatın azalmasına ve ihracatın artmasına neden olacaktır. Döviz kurundaki yükselme, dış açık ortadan kalkana kadar devam edecektir.
Esnek kur sistemi serbest piyasa mekanizmasının dövize uygulanmış şeklidir. Akademisyenler açısından ilgi çekici olan bu sınırsız değişken kur sistemine uygulayıcılar; örneğin dış ticaret firmaları, mali yöneticiler, dış yatırımcılar ve hükümetler pek sıcak bakmamaktadır. Sistemin lehinde ve aleyhinde pek çok görüş vardır.
|