2. Çeşitli Ticaret Haddi Tanımları ve Gönençle İlişkileri
2.1. Mal Değişimine Dayanan Tanımlar
Bu grupta yer alan net değişim, toplam değişim ve gelir ticaret hadleri gibi tanımlar, üretilen mal ve hizmetlerin uluslararası değişimine dayanmaktadır.
2.1.1. Net Değişim (SAFİ) Ticaret Hadleri
Bu kavram ilk olarak Viner tarafından kullanılmıştır (YILMAZ,1985;20). Net değişim ticaret hadleri, uygulamada en yaygın kullanılan ticaret hadleri kavramıdır. Bir ülkenin ihracat fiyatları endeksinin, ithalat fiyatları endeksine bölünmesiyle elde edilir.Dış ticaret hadleri kavramında çoğunlukla esas alınan tanım budur.Dış ticarete konu olan mallar çok sayıda olduğu için ihracat ve ithalat fiyatları zorunlu olarak endekslerle ifade edilir. Buna göre net değişim ticaret hadleri aşağıdaki gibi yazılır.
N: Net değişim ticaret hadleri
N=Px/Pm Px: İhracat fiyat endeksi
Pm: İthalat fiyat endeksi
Formülden de görüleceği gibi, ithalat fiyatları sabitken ihracat fiyatlarının düşmesi, ihracat fiyatlarında bir değişme olmaksızın ithalat fiyatlarının yükselmesi veya her iki fiyat endeksi artmakla birlikte ithalat fiyatlarındaki artışın ihracat fiyatlarındaki artıştan daha büyük olması gibi durumlarda net değişim ticaret hadleri (N) ülkenin aleyhine döner.
Net değişim ticaret hadlerinin aleyhte değişmesi, ülkenin dış ticaret fiyatlarından gönenç(refah) kaybına uğraması anlamına gelebilir. Çünkü söz konusu ülkenin belirli bir başlangıç yılına göre bir birim ithal malı elde edebilmek için eskisinden daha fazla miktarda ihraç malı vermesi gerekecektir. Başka bir deyişle, net değişim ticaret hadleri aleyhine dönen bir ülke, bir birim ihraç malı karşılığında eskisine göre daha az ithal malı elde eder. Dış ticaret hadleri lehine değişen bir ülke ise, aksine dış ticaretten kazançlı çıkar. |