İKİNCİ BÖLÜM
DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ
Bir devre içindeki gelişmelerin göreli olarak ölçülmesi, o serideki değerlerin sabit tutulacak bir değerle (baz alınan bir değerle) karşılaştırılması ile mümkün olmaktadır. Fiili değerlerin baz değerine bölünmesi yolu ile hesaplanmış serilere endeks serileri denmektedir. Bir endeks sayısı, belirli bir baz döneminden bu yana belirli bir iktisadi değişkende veya değişken grubunda ortalama olarak meydana gelen yüzde değişmeyi ölçmektedir (DTM;1999).
Tek bir değişken için hesaplanan endekse “basit endeks”, birden fazla değişken için hesaplanan endekse ise “bileşik endeks” denmektedir. Zaman içinde değişim gösteren tüm ekonomik olaylar için endeks hesaplamak mümkündür.
1-Dış Ticarette Kullanılan Endeksler
Dış ticaret endeksleri, bir ülkenin dış ticaretine ilişkin gelişmeleri izlemek, dünya ekonomisindeki olaylarla birlikte değişimleri ve gelişmeleri global olarak irdeleyebilmek için yaygın olarak kullanılmaktadır.Dışa yönelik ekonomik politikalar açısından da dış ticaret endeksleri önemli bir gösterge niteliğindedir.
Endekslerin kullanılabilir olması ve güncelliğini koruyabilmesi, yurt içi ve yurt dışı ekonomik olaylardaki dalgalanmaları yansıtabilmesiyle mümkün olmaktadır. Bu nedenle, endekslerin belirli aralıklarla gözden geçirilip yenilenmeleri gerekmektedir.
Dış ticaret endeksleri, ihracat ve ithalat fiyat ve miktar endeksleri ile dış ticaret hadlerini kapsamaktadır. İhracat fiyat ve miktar endeksleri, bir ülkenin ihraç mallarının fiyatlarında veya miktarlarındaki değişimleri, ithalat fiyat ve miktar endeksleri ise bir ülkenin ithal mallarının fiyatlarında ve miktarlarındaki değişimleri göstermektedir. Bir ülkenin dış ticaret işlemlerinin değerlendirilmesinde ise, dış ticaret hadleri önemli bir göstergedir. Dış ticaret hadleri, bir ülkenin ihraç ettiği bir birim mala karşılık ithal edebileceği mal miktarını göstermektedir ve ihracat fiyat indeksinin ithalat fiyat indeksine oranlaması ile elde edilmektedir.
|