Kutadgu Bilig; kutluluk bilgisi. saadet bilgisi, devlet olma bilgisi, devlet idaresi bilgisi manalanna gelen eser Yusuf Has Hacip tarafindan Balasagun'da yazilmaya baslanmis. 1069-1070'te Dogu Türkistan'daki Kasgar sehrinde tamamlanmis ve Dogu Karahanli Hükümdari Tavgaç Ulug Bugra Kara Han Ebu Ali Hasan bin Arslan'a takdim edilmistir.
Insani merkez alan eser, gerek fert olarak gerek cemiyet halinde yasayan insanlari iyi bir siyasetle idare edilip, dünyada ve ahirette mesud olabilmeleri için tutulacak yollari gösterir. Bunu ise kendilerine sembolik isimler verilen dört ana kisi arasindaki diyaloglardan faydalanmak suretiyle gerçeklestirir. Alegorik bir biçimde bu eserde yasatilan dört sahis dört farkli fikri ve görevi temsil ederler. Bunlardan Küntogdi hukümdar görevinde, kanun ve adaleti, Aytoldi vezir görevinde, saadeti, Aytoldi'nnin oglu Ögdülmis akli ve ilmi ve Aytoldi'nin diger oglu Odgurmus ise akibeti temsil etmektedir.
Türkler'in îslamiyet'e girdigi dönemlerde yazilan Kutadgu Bilig gerek fert bazmda gerek toplum bazinda insanlan saadete ulastimiak içinbiryandan îslam gelenegine bir yandan da eski Türk devlet anlayisina büyük önem vemistir.
Türk boylarinin örfî hukuk uygulamalannin büyük Türk hükümdarlari tarafindan düzenlenmesiyle meydana getirilen "törü" (töre) ve Tanri tarafindan Türk hükümdarina bahsedilen "kut" (baht, devlet, talih) Tüik devletlennin ve Türk hakimiyet anlayismin temelini teskil eder.
Tüikler'in tarihin her devrinde büyük devletler kurmalari ve bu devletlerin dönemlerindeki dünya siyasetine yön vermeleri kuskusuz iyi bir devlet teskilatlanmasi dolayisi ile bu teskilatlanmaya yol izen töreleri ile mümkün olmustur. Eski yasantilarina, geleneklerine büyük önem veren Türkler. îslam dinini kabul ettikten sonra da törelerinden çabucak kopamamislardir. Bundan dolayidir ki Yusuf eserini yazarken yasadigi dönemin sartlanm, havasini çok iyi tahlil etmis ve o dönemdeki Tüik toplumunun yeni kabul ettigi din ile birlikte hala devam en eski devlet teskilatlanmasindaki önemli yapilanmalari beceriyle göstermisir.
|