[nvr32]

Bölüm 3 – Dışsallaştırma Makinesi

Bir psikopat yaratık olarak şirket, ötekilere zarar vermekten uzak durmasını sağlayacak ahlâki gerekçeleri ne kabul edebilir ne de bu gerekçelere göre davranabilir. Yasal yapısı gereği, bencil amaçlarının peşinde koşarken başkalarına yapabilecekleri konusunda sınır tanımaz ve zarar vermenin yararı maliyetten fazla olduğunda zarar vermeye mecburdur. Kendi çıkarlarına yönelik pragmatik kaygılar ve ülke yasası, şirketin yırtıcı içgüdülerini kısıtlamaktadır; ancak bunlar, yaşamları yıkmaktan, topluluklara zarar vermekten ve bir bütün olarak gezegeni tehlikeye atmaktan şirketi alıkoymaya çoğu kez yeterli olmamaktadır.

Dünyanın sosyal ve çevresel hastalıklarının çoğunun kökeninde şirketin maliyetlerini dışsallaştırma arzusunun bulunduğunu söylemek mübalağa sayılmaz.

Benzediği psikopat kişilik gibi şirket de kâr amacıyla ötekileri sömürmek üzere programlanmıştır. Bu, onun tek meşru emirnamesidir. Bu perspektiften bakıldığında Wendy Diaz ve yoksulluk, açlık nedeniyle acınası ücretler karşılığında berbat koşullarda çalışmaya itilen diğer milyonlarca işçi, insan kaynakları oluyor, ama insani varlıklar olamıyor. Ahlâken kör olan şirket açısından onlar mümkün olduğunca çok kâr üretme araçlarıdır.

İşadamı Robert Monks’un tanımladığı gibi bir şirket, “toplum üzerindeki etkisinin faturalarını diğer insanlara ödetebildiği ölçüde daha çok kâr elde etmeye eğilimlidir.” “İktisatçıların bunun için kullandığı, dışsallıklar denilen berbat bir sözcük vardır.” Tıpkı bir köpekbalığının bir ölüm makinesi olması gibi, şirket de bir dışsallaştırma makinesidir diyor Monks.

Anderson bir şirket yöneticisi olarak kendi konumu hakkında “hepimiz günahkârız, hepimiz günahkârız,” diyor. “Bir gün benim gibi insanlar, kendilerini hapiste bulacaklar.” Bir zamanlar iş dünyası liderlerinin çoğuyla paylaştığı inançlarını, tehlikeli ölçüde yanıltıcı oldukları için reddediyor artık Anderson.

Şirket insanlara, topluluklara ve doğal çevreye verebileceği zarara aldırmadan, maliyetleri dışsallaştırmak üzere kasten programlanmıştır; daha doğrusu yasal olarak buna mecbur tutulmuştur. Başkasının üzerine yıkabildiği her maliyet, kendisine yarar sağlamaktadır, kendisini dosdoğru kâra götüren yoldur.

Tasarımı gereği şirket formu, genellikle şirketlerin sahibi olan ve işleten insanları yasal yükümlülükten korumakta, şirketi ise yasal sınırlamaları hor gören psikopat bir “kişi” olarak ceza davasının asıl hedefi haline getirmektedir. Hissedarlar, tek amacı şirket eylemlerinin yasal sorumluluğundan onları korumak olan sınırlı sorumluluk nedeniyle şirketler tarafından işlenen sulardan sorumlu tutulamazlar.

Yasadışı eylemlerin arkasındaki “yönlendirici beyinler” oldukları kanıtlanmadıkça yürütücüler, hukukun kendilerini şirketlerin yasadışı eylemlerinden sorumlu tutma konusunda isteksiz davranması yüzünden korunmaktadırlar. Mahkemeler işlenen suçu, şirketleri işleten gerçek şahıslar yerine tüzel “kişi”ye atfetmeye eğilimlidir.

Benzediği psikopat gibi şirket de yasaya itaat etme karşısında ahlâki yükümlülük hissetmez. Hâkim ve hukuk yorumcusu Frank Easternbrook ve hukuk profesörü Daniel Fishel’in birlikte kaleme aldıkları bir makalede ileri sürdükleri gibi “sadece insanlar ahlâki yükümlülükler taşımaktadırlar.” “Şirketler, bir binanın, bir kuruluş çizelgesinin ya da bir sözleşmenin taşıyacağından daha fazla ahlâki yükümlülük taşımazlar.”

Şirketin kendi özçıkarını izlemesine yönelik emirnamenin, bizzat hukukun ürünü olan şirketleri fiilen yaysa aykırı davranmaya zorlaması ironiktir. Hiçbir şirket, yapısında bulunan bu mantıktan muaf değildir, sosyal sorumluluk taşıdığını iddia eden British Petroleum bile.

[FONT='Times New Roman','serif'] Bugün ekonominin tümünde düzenleyici sistem, gevşek yönetmelikler ve etkisiz uygulamalardan dolayı çoğunlukla başarısız olmaktadır. Bu durum değişene kadar, insanların, toplulukların ve çevrenin başına gelen gereksiz felaket ve hasarlardan acı çekmeye devam edeceğiz. Bu durum, şirketlerin başkalarına zarar vererek, kâra yönelmeleri yüzünden hepimizin ödeyeceği bedeldir.[/font]