|
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın Hedefleri,Politikaları ve Sonuçları BEŞİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI’NIN HEDEFLERİ, POLİTİKALARI ve SONUÇLARI Toplumların belirsiz olan geleceği görme ve kaderine bir ölçüde hakim olabilme çabalarının sonucu olarak plan ve programlar ortaya çıkmıştır. Toplumların nihai özlemi olan kalkınma ile zaman zaman özdeşleşmesi de bu nedenledir. Serbest piyasa ekonomilerinde planların, orta vadede devletin müdalesini açık ve anlaşılır hale getiren ve katılımcı olduğu ölçüde toplumun benimsediği hedeflere şeffaflık getirerek iktisadi birimlerin geleceğe dönük kararlarını daha kolay oluşturmalarını sağlayan araçlar olduğunu görmekteyiz. Planların açık, anlaşılır bir şekilde sektörlere ışık tutacak, halkı aydınlatacak özelliklere sahip olması gerekir.(1) İyi bir plan iyi bir uygulamayla başarıya ulaşabilir. Bu sebepledir ki planı uygulayanların bu uygulamayı başaracak niteliklere sahip olması gerekir. Kalkınma planlarının hazırlanması 1961 anayasası ile hükme bağlanmış v 1982 Anayasası’nın 166. Maddesinde de kalkınma planlarından bahsedilmektedir. V. Plan dönemi, ilk kez bir siyasi iktidar veya bir hükümetin hazırladığı planı beş yıl kesintisiz ve arızasız uygulama olanağı bulması nedeniyle planlama tarihimizin en şanslı dönemi olarak görülmektedir. ((2) 06 Kasım 1983’de Anavatan Partisi”nin genel seçimi kazanmasıyla I. Özal Hükümeti Aralık 1983’de göreve başladı. V. Plan’ın Ocak 1984’de yürürlüğe girmesi gerekirken Özal’ın kendi hükümet programına uygun bir plan hazırlamak istemesi 1984 yılı için bir “geçiş programı” nın hazırlanıp yürürlüğe konmasına neden oldu. 1985-1989 yıllarına kapsayacak yeni V. Plan’ın hazırlıklarına başlandı. “1982 Anayasası’nın 166.maddesi “kalkınma girişimlerinin” bir plana göre yürütülmesini öngörmektedir. Başta Turgut Özal olmak üzere V. Planı hazırlayanların büyük çoğunluğu plan disiplinini tanımayan serbest piyasa düzeninin gereği olarak ekonomiyi günlük veya kısa vadeli önlemlerle yönetme tavrı içinde oldular. Sanki yasal bir zorunluluk olmasaydı V. Plan kitabı ortaya konmayacaktı. Bu yüzden olacak ki IV. Plan kitabı 700 sayfa civarında olduğu halde V. Plan kitabı 205 sayfa ile en ince plan kitabı özelliğini taşımaktadır.” (3) Ülkemizin V. Beş Yıllık Plan dönemine, diğer plan dönemleriyle karşılaştırıldığında temel sorunlarda pek fazla bir değişme olmadan girdiği görülmektedir. |
HEDEFLER V. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANINDA AMAÇLAR ve HEDEFLER 1985-1989 yıllarını kapsayan dönem için nelerin hedeflendiği ve bu hedeflere ulaşmak için hangi araçların ne şekilde kullanılacağı V. Beş Yıllık Kalkınma planında net olarak ifade edilmiştir. D.P.T.’nin V. Beş Yıllık Kalkınma Planı kitabında da açıkça belirtildiği gibi; V. Beş Yıllık Plan döneminde temel amaçlar; Fert başına milli geliri arttırmak, Verimlilik ve ihracaat artışını teşvik eden, mevcut birikimi değerlendiren ve geliştiren, tarımsal gelişme potansiyelini ve milli savunma gereklerini gözeten bir yapı içinde sinai üretiminin payını arttırmak, İstihdamı arttırmak, öncelikle genç işsizliği azaltmak, Orta gelir grubunu teşkil eden çiftçi, memur, esnaf, işçi ve emeklilerin milli gelirden daha fazla pay almaları için gerekli düzenlemeleri yapmak ve bu kesimin tasarruf eğiliminin arttırılması için her türlü tedbiri almak, Başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri olmak üzere, Kalkınmada Öncelikli Yörelerin gelişmesini hızlandırmak, refahı yaygınlaştırmak, Proje Mühendisliği, dizayn, imal, inşaa, işletme ve bakım safhalarında teknolojik birikimi hızlandırmak; sevk ve idarecilik vasıflarını geliştirmek, Konut meselesini önemle ele alıp bu konuda yatırımları teşvik etmek, Gelişmeyi destekleyen ve refaha katkıda bulunan ekonomik ve sosyal altyapıyı geliştirmek, şeklinde belirlenmiştir. I-GSMH ve ÜRETİM HEDEFLERİ V. Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde GSYH’nın piyasa fiyatlarıyla yılda ortalama % 6.3’lük artışı hedeflenmiştir. V.Plan döneminde tarım sektörü katma değerinin piyasa fiyatlarıyla yılda ortalama %3.6, sanayinin %7.5, hizmetlerin %6.5’lik hızla artacağı tahmin edilmektedir. GSYH içinde, 1989 yılında; tarım sektörünün %15.5, sanayi sektörünün %33.7, hizmetler sektörünün %50.8 civarında paya sahip olacağı tahmin edilmiştir. V.Plan döneminde tarım sektörü üretiminin piyasa fiyatlarıyla yıllık ortalama artış hızının %3.6, sanayinin %7.5, hizmetlerin ise %6.4 olması hedef alınmıştır. |
Bu gelişmelere göre 1989 yılında toplam üretimde %13.7’lik payın tarım sektörüne, %50’lik payın sanayi sektörüne ve % 36.3’lük payın da hizmetler sektörüne ait olacağı tahmin edilmiştir. II-EKONOMİNİN GENEL DENGESİ 1-)KAYNAKLAR V. Plan döneminde GSMH sabit fiyatlarla %6.3 oranında, toplam kaynaklar %6.1 oranında artacaktır. Dış kaynakların toplam kaynaklar içindeki payı %1.4, GSMH’nin payı ise %98.6 olacaktır. 2-)HARCAMALAR -Yatırım Harcamaları Toplam yatırımların yılda ortalama %8.5 civarında artması öngörülürken, V.Plan döneminde yapılacak yatırımın %95.3’ü basit sermaye yatırımı, %4.6’sı stok artışlarından meydana gelmektedir. -Tüketim Harcamaları Toplam tüketim harcamaları yılda ortalama %5.5 oranında artacaktır.1989 yılında toplam tüketim harcamalarının %79.5 seviyesinde olması hedef alınmıştır. Bu dönemde özel tüketimin GSMH içinrdeki payı %70.1 kamu tüketimi payının ise %9.4 olarak öngörülmüştür. V.Plan döneminde özel tüketim harcamaları yılda ortalama %5.5, kamu tüketimi %5.3 civarında artacaktır. III-YATIRIM TASARRUF DENGESİ 1-)YATIRIMLAR Sabit sermaye yatırımları %8.5 oranında artacak, “özel sabit sermaye yatırımları artış hızı %10.9, kamu sabit sermaye yatırımları artış hızı ise %6.8 civarında olacaktır. 1984 yılında sabit sermaye yatırımları içinde özel kesimin payı %39.9 iken 1989 yılında %44.5 seviyesine yükselecektir. Sabit sermaye yatırımlarının GSMH içindeki payı %20.9 olacaktır. 2 ) TASARRUFLAR İç tasarruflar yılda ortalama %9.9 civarında artacakken, özel tasarruf artış hızı %10.7, Kamu tasarrufları artış hızı %8.2 oranında olacaktır. İç tasarrufların GSMH içinde payı %20.5 civarında olacattır. |
IV ÖDEMELER DENGESİ 1-) CARİ İŞLEMLER a-) İthalat Toplam ithalat ortalama %8.2 oranında artacaktır. Yatırım malları ithalatının ortalama %11.1 oranında ara malları ithalatının ise %4.6 oranında artması öngörülmüştür. b-) İhracat İhracat 1983 fiyatlarıyla ortalama olarak %10.6 oranında artacaktır. Yılda ortalama olarak tarım ürünleri ihracatının %14.4, madencilik sektörünün %8.4 oranında artması hedef alınmıştır. c-) Dış Ticaret Açığı 1984 yılı için 2750 milyon dolar olarak tahmin edilen dış ticaret açığı 1985 yılında 3795 milyon dolara ulaşacaktır. d-) Dış Borç Faiz Ödemeleri 1989 yılında 1575 milyon dolara yükselmesi beklenmektedir. e-) Kar Transferleri Yurtdışına net kar transferlerinin 1989 yılında 26 milyon dolara düşmesi beklenmektedir. f-) İşçi Gelirleri Yılda ortalama %3.6’lık bir artış beklenmektedir. g-)Turizm ve Diğer Görünmeyen Kalemler Gelirleri Turizm net geliri 540 milyon dolara, diğer görünmeyenler net geliri 1543 milyon dolara ulaşacaktır. h-) Cari İşlemler Dengesi 1989 yılında 1.383 milyon dolara yükselecektir. 2-)SERMAYE HAREKETLERİ V. Beş Yıllık Plan dönemi boyunca toplam 9.512 milyon dolarlık dış borç ödeneği, kısa ve orta vadeli kaynaklar dışında 1984’te 2.100 milyon dolar dolayında kredi kullanacağı, dönem sonunda ise bu miktarın 2.225 milyon dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir. V.FİNANSMAN DENGESİ 1-) KAMU GELİRLERİ V. Plan döneminde toplam kamu gelirlerinin yılda ortalama %5.7 artırılması hedeflenmiştir. |
Dolaysız vergilerin %6.8, dolaylı vergilerin %6.2, servet vergilerinin %6.3 artırılması öngörülmüştür. Toplam vergi gelirlerinin yılda ortalama %6.6 oranında artırılması vergi idaresinin etkin çalışmasına bağlanmıştır.Faktör gelirlerinin %6.3 artırılması hedeflenirken Vergi Dışı Nominal Gelirler %0.7 dolayında azalacaktır. Sosyal güvenlik müesseselerinin kaynak açığı vereceği dış borç kullanımının yılda ortalama %2.4 oranında artacağı tahmin edilmektedir. 1984 yılında toplam kamu gelirlerinin %68.1 ‘ini vergiler, %9.7’sini vergi dışı normal gelirler, %11.3 ‘ünü faktör gelirleri, %11.7’sini dış borçlanma oluştururken 1989 yılında vergilerin toplam gelir içindeki payı %70.8’e, faktör gelirlerinin payı %11.6’ya yükselecek; vergi dışı normal gelirlerin payı %7.1’e, dış borçlanmanın payı ise %10’a düşecektir. 2-) KAMU HARCAMALARI Toplam kamu harcamaları yılda ortalama %5.2, cari harcamalar % 5.3, yatırım harcamaları %7.1 ve transfer harcamaları ise %2.6 oranında artacaktır. 3-) KAMU KESİMİ EK FİNANSMAN GEREĞİ Ek finansman gereği yılda ortalama %5.5 azalarak, GSMH’ya oranı 1989’da %0.7’ye düşecektir. 4-) MAHALLİ İDARELER DENGESİ Mahalli idare vergi gelirleri yılda ortalama %10.5, Mahalli idareler harcanabilir geliri yılda ortalama %9.5, tasarrufları ise %12.9 artacaktır. Yatırımlardaki yıllık ortalama artış %10.4, cari harcamalarda ise %5.9 olacaktır. 5-) KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN FİNANSMANI 1984 yılında sabit fiyatlarla 94.5 milyar lira seviyesinde beklenen KİT tasarruflarının Plan dönemi sonunda 107.1 milyar liraya ulaşması hedef alınmıştır. Faktör gelirlerinin yıllık ortalama %5.2 artışı öngörülmüştür. V. Beş Yıllık Plan döneminde KİT yatırımlarında enerji, madencilik, ulaştırma ve haberleşme sektörlerine ağırlık verilmiştir. KİT sabit sermaye yatırımlarının yılda ortalama %5.4 artması hedeflenmiştir. |
VI SEKTÖREL GELİŞME HEDEFLERİ Sektörel olarak üretim tarımda %3.6, sanayide %7.5 ve hizmetlerde %6.4 civarında artacaktır. Plan döneminde toplam mal ihracatı yılda ortalama %10.6 oranında artacağından, ihracatın üretimdeki payının %11.3’den %13.7’ye ulaşması beklenmektedir. Bu dönemde mal ithalatı ortalama artış oranı %8.2 olacaktır. VII-TARIM Tarım sektörü üretiminin toplam fiziki üretim içinde 1984’te %24.8 olan payının Plan döneminin sonunda %21.5’e ineceği tahmin edilmektedir. 1984 yılında 241.6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmesi beklenen toplam tarım ihracatının yılda ortalama %9.1 oranında artması ve Plan dönemi sonunda 374 Milyar TL’ye yükselmesi ve bu değerin %66.2 ‘sinin bitkisel üretim, %27.4’ünün hayvancılık, %3’ünün ormancılık ve %3.4’ünün su ürünlerinden oluşması beklenmektedir. Plan döneminde tarımsal ürün ihracatının üretimdeki payının %7.1’den %9.1’e artırılması hedef alınmıştır. V.Plan döneminde tarım üretimi yılda ortalama %3.6 oranında artacaktır. Bitkisel üretimin yılda ortalama ortalama %3.0, hayvancılığın %4.7, su ürünleri üretiminin %7.7 oranında artırılması hedef alınmıştır. VIII-MADENCİLİK V. Plan döneminde madencilik sektöründe üretim artış hedefi ortalama %7.3 olarak belirlenmiştir. Sektörler itibariyle üretim artışlarının kömür madenciliğinde %9.4, ham petrol üretiminde %5.3, demir madenciliğinde %9.3, metal madenlerinde %6.9 metal dışı madenlerde %7.8 ve taş ocakçılığında ise %5.6 oranında olması beklenmektedir. Madencilik sektörü ihracatı V.Plan döneminde yılda %8.4 oranında artacak, ihracatın üretimdeki payı %11.8’den %12.4’e çıkacaktır. Önemli kısmı ham petrolden oluşan sektör ithalatının artış hızı yıllık ortalama %9 dolaylarında gerçekleşecektir. IX-İMALAT SANAYİ Ülkemizde sanayileşme gerek planlı dönem öncesinde gerekse planlı dönemde kalkınmanın temel unsuru olarak kabul edilmiş ve bu sektöre ağırlık verilmiştir. İmalat sanayi toplam üretimi V. Plan döneminde yılda ortalama %7.3 oranında artarak 9.505.0 Milyar TL.’den 13.497.2 Milyar TL’ye ulaşacaktır. !984 yılı imalat sanayii üretiminin %45.7’sini oluşturan tüketim malları sanayilerinin payı Plan dönemi sonunda %44’e düşecek, ara mallarının %40 dolaylarında olan payı değişmeyecek, yatırım mallarının ise 1984’te %13.4 iken 1989 yılında %15 olacaktır. İmalat sanayii toplam ihracatı Plan döneminde yılda ortalama %11 dolayında artacaktır.1984 yılı imalat sanayii ihracatının %58.8’ini oluşturan tüketim malları sanayilerinin payının Plan dönemi sonunda %61.5’e yükselmesine karşılık, ara mallarının payı %31’den %26’ya gerileyecek, yatırım mallarının payı ise %10.2’den %12.5’e yükselecektir. |
X-ENERJİ Birincil enerji ve elektrik taleplerinin yeterli ve güvenilir bir şekilde karşılanabilmesi amacıyla, enerji amaçlı yatırımlara ağırlık verilmeye devam edilecektir. Enerji hammaddelerinin arama ve üretiminde kamu dış kaynaklarından yararlanılmaya çalışılacak, bu konuda özel sektör ve yabancı sermaye girişi desteklenecektir. V.Plan döneminde birinci enerji tüketiminin yılda ortalama %7.2 oranında artması beklenmektedir. Birinci enerji kaynakları tüketimi içinde petrolün %44.1, ticari olmayan kaynakların %15, taş kömürü ve linyitin %29 paya sahip olacağı tahmin edilmektedir.Linyit’in santrallerde kullanılması, orta ve uzun dönemde hidrolik enerji potansiyelinden en yüksek düzeyde yararlanılması hedeflenmiştir. 1984’te 29800 Gwh dolayında gerçekleşecek elektrik tüketiminin 1989 yılında 50700 Gwh’a çıkarılması hedef alınmıştır.Bu sebeple, Plan döneminde, elektrik, gaz-su toplam üretimi %11.2 oranında artacaktır. XI-HİZMETLER -Ulaştırma V.Plan döneminde, ulaştırma sektörünün sağlıklı bir yapıya kavuşması sektörde verimliliğin artması, mevcut kapasitelerin en etkin bir biçimde kullanımını ve hizmet düzeyinin yükseltilerek devamı, alt yapının güvenli ve ekonomik bir hizmeti eksiksiz yerine getirmesi hedef alınmıştır. -Haberleşme Haberleşmenin zamanında, kesintisiz ve güven verici bir şekilde sağlanması, bütün yurt sathına yayılması ve uluslararası bağlantıların artırılması hedef alınmıştır. -Radyo-Televizyon Plan döneminde daha önce başlanan radyo ve TV vericileri en kısa zamanda bitirilecek, yurdun tamamının en az iki radyo istasyonunu dinlemesi sağlanacaktır. TV yayınları çok kanalda net olarak izlenir hale getirilecektir. -İnşaat Sektörü Yüksek evsaf ve standartta inşaat malzemesi imalatı yönlendirilecektir. Yapı malzemesinde yurtiçi imkanlardan daha geniş şekilde yararlanılacaktır. -Turizm Dış turizm gelirlerinde yılda ortalama %14.2, giderlerinde ise %18.9 artışla V. Plan dönemi sonunda, 540 milyon dolarlık net döviz geliri sağlanması hedef alınmıştır. |
XII-SOSYAL HEDEFLER V. Beş Yıllık Plan dönemi sonunda %2.12’lik artışla 54.3 milyona ulaşacak nüfus içinde 0-14 yaş grubu 19.3; 15-64 yaş grubu 32.8; 65+ yaş grubu 2.2 milyon olacaktır. İstihdam kapasitesi 1984 yılına göre 1.5 milyonluk bir artışla 17 milyon kişiye ulaşacak tarım dışı işgücü fazlası ile 2.3 milyon kişi olarak gerçekleşecektir. Tarım dışı işgücü fazlası oranı %11.5’in %5.5’ini açık işşizler, geri kalan kısmını ise iş aramayan potansiyel işgücü oluşturacaktır. Tarımdaki gizli işsizlik dahil edilmek kaydıyla, toplam yurtiçi işgücü fazlası %13.9’a düşecek buna karşılık çalışan başına bağımlı nüfus 2.12’den 2.18’e yükselecektir. İlkokullarda okullaşma oranı %100; ortaokullarda %55; mesleki teknik ortaokullarda %20, genel liselerde ise %18.8 olacaktır. Ayrıca meslek içi eğitimle bütünleşmiş yaygın eğitim programlarıyla orta seviyede 650 bin kişiye, meslek yüksek okullarıyla 100 bin kişiye meslek kazandırılacaktır. Yüksek öğretimde okullaşma oranı %12’ye ulaşacaktır. Sağlık sektöründe 10 bin kişiye isabet eden yatak sayısı 26 olacaktır. Sosyal güvenlik sistemi mevcut sigorta programları ile, bağımlıları dahil, nüfusun %50’sinin üzerine çıkarılacaktır. Nüfusu 20 binin üzerinde şehirli nüfus oranı %52.1’e; belediyeler kapsamındaki nüfus ise %63.1’e yükselecektir. Halen yılda 115 bin ruhsatlı konut inşa edilen konut sektöründe ruhsatsız konut inşaatı azaltılacak ve Plan dönemi sonunda yıllık konut inşaatı 290 bine çıkarılacaktır. |
POLİTİKALAR V. Beş Yıllık Planı kitabında, belirlenen hedeflere ulaşabilmek amacıyla kullanılacak politikalar şöyle anlatılmaktadır; I-DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER POLİTİKASI 1-) İHRACAT POLİTİKASI İhracatın çok yönlü olarak teşvikine devam edilecektir. İhraç ürünlerinin, coğrafi açıdan uzak bulunan pazarlarda tanıtılması için çalışmalar yürütülecek, potansiyel pazarlar değerlendirilerek bu amaç doğrultusunda ihracatçılar gerekli ölçüde desteklenecektir. Potansiyel ihracat gücü olan mallar teşvik tedbirleriyle rekabet gücüne kavuşturulacaktır. Döviz kuru politikası, dış rekabet gücünü devam ettirecek ve rasyonel bir teşvik sisteminin oluşturulmasına yardımcı olacak şekilde yürütülecek ve tedricen serbest döviz kuru sistemine geçiş ortamı hazırlanacaktır. 2-) İTHALAT POLİTİKASI İthalatta liberizasyon politikası devam ettirilecek, aşırı fiyat fonlarla dengelenecek, koruma sistemi rasyonelleştirilecek, yasaklar ve miktar kısıtlamaları istisna kılınacaktır. 3-) GÖRÜNMEYEN KALEMLER Navlun ve transit gelirlerinin artırılması amacıyla bölgenin dış ticaret imkanları değerlendirilecek, turizmin döviz kazandırıcı potansiyeli geliştirilecek ve işçi dövizlerinin artırılması teşvik olunacaktır. 4-) DIŞ KREDİ ve BORÇLAR Özkaynakların sınırlılığı sebebiyle, dış kredi imkanlarının değerlendirilmesi kalkınmayı hızlandırmak açısından önem taşımaktadır. Bundan dolayı bir yandan dış ödeme gücümüzün artırılması, diğer yandan da dış para piyasalarında ödeme gücümüzü zorlamayacak miktar ve şartlarda kredi temini hedef alınacaktır. 5-) TÜRKİYE-AET İLİŞKİLERİ Dışa açılma politikasına da uygun olarak AET ile olan ilişkiler yeni baştan düzenlenecek, AET ile ekonomik bütünleşme konusunda gerekli adımlar atılacaktır. Türkiye, AET’ye tam üye olarak katılma sonucunda Roma Antlaşmasının gümrük birliğine ilişkin kurallarını bütünüyle üstlenme durumunda olacaktır. Ancak bir ekonomik sektörde ve belli bir bölgede katılma ile ortaya çıkabilecek ekonomik güçlükleri gidermek için geçici nitelikte tedbirlere başvurma imkanı saklı tutulacaktır. AET ile üyeliğin, tarım kesimi üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilere karşı tedbirler alınacaktır. |
6-) YABANCI SERMAYE 6224 sayılı kanun kapsamı dışında kalan (petrol hariç) yabancı sermaye işlemleri bu kanun kapsamına alınacak, yabancı sermaye uygulamalarında teşkilat ve mevzuat yönünden gerçekleştirilen düzenlemelerin ilgili kanuna dahil edilmesine çalışılacaktır. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak, ticari ve sınai faaliyetleri Türkiye dışında bulunan şirketlerin kuruluşuna imkan verecek tedbir ve teşvikler geliştirilecek, yüksek finansman ve ileri teknoloji gerektiren kritik projelerin uygun yabancı sermaye yatırımlarıyla gerçekleştirilmesi teşvik edilecektir. II-TEŞVİK POLİTİKASI Teşvik politikasının amacı, girişimcilerin tercihlerini plan hedefleri doğrultusunda yönlendirmektir. Teşvik ve yönlendirme araçları, yatırımın konusuna, kapasitesine, teknolojisine, istihdam ve ödemeler dengesine katkısı ile yer seçimine göre etkili ölçülerde farklılaştırılmış olarak ve selektif biçimde kullanılacaktır. Bu çerçevede yatırımların yurt düzeyinde dengeli dağılımını yönlendirmek amacıyla teşvik tedbirlerinin yörelere göre uygulamasında farklılaştırmaya devam edilecek; yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın yapacakları yatırımlar ile kalkınmada öncelikli yörelerde ve organize sanayi bölgelerinde yapılacak yatırımlara ve ihracata dönük yatırımlara ve ihracata dönük yatırımlara ilave teşvikler sağlanacak, yatırımların finansmanında öz kaynak kullanımı teşvik edilecektir. İhracatın teşvikinde, ihracatın hacminin artırılması ve bunun sürekli kılınması, ihraç ürünlerinin çeşitlenmesi, özellikle sınai ürünlerinin payının artırılması doğrultusunda hareket edilecektir. |
III-FİNANSMAN ve TASARRUF POLİTİKASI 1-) PARA KREDİ POLİTİKASI Merkez Bankası kaynakları, esnek bir para politikasının izlenebilmesine imkan verecek şekilde düzenlenecek, Merkez Bankası’na açık piyasa işlemleri yapmak imkanları değerlendirilecektir. Enflasyonist talep baskısına neden olmayacak ve likidite ihtiyacını karşılayacak yeterli para arzı politikası uygulanacaktır. Ekonomide kaynakları mobilize ederek tasarrufları artırıcı ve bu tasarrufları enflasyona karşı koruyucu, kaynakların etkin dağılımını sağlayıcı yönde bir faiz politikası uygulanacaktır. İç tasarruf oranlarının yükseltilmesinde gönüllü tasarruflar teşvik edilecek, mevduat ve kredi faizi arasındaki farkın azaltılmasına çalışılacaktır. Mevduat munzam karşılığı sistemi basitliğini koruyacak, tercihli kredi sistemi tedricen genel sisteme entegre edilecek, orta ve uzun vadeli kredi uygulaması yaygınlaştırılacak ve sermaye piyasasının gelişmesi orta vadeli bir program içinde hızlandırılacaktır. 2-) MALİYE POLİTİKASI İç tasarrufları artırma çabalarına kamu kesiminin etkili bir şekilde katkısının sağlanması gereklidir.Enflasyonla mücadele, fiyat artışları %10 civarına inecek şekilde sürdürülecek, kamu tüketim miktarı aşılmayacak, verimsiz istihdam artışından ve yeni sübvansiyon harcamalarından kaçınılacak, kamu hizmetlerinin her kademesinde israf önlenecek, tasarrufa uyulacaktır. Vergiler, kurumlaşmayı,tasarrufu ve yatırımı teşvik edecek bir araç olarak kullanılacak, vergi idaresi yeniden yapılandırılacak otomasyon artırılacak, daha etkili hizmet verilmesi sağlanacak, vergi sistemi sadeleştirilerek daha kolay anlaşılır ve adil bir hale getirilecek, katma değer sistemine ve ölçü esası yerine değer esasına geçilecek, döner sermaye sistemi yeniden değerlendirilecektir. |
3-) KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ POLİTİKASI Kamu İktisadi Teşebbüslerine bağlı bazı işletmelerin hisse senetleri yoluyla halka açılması sağlanacak, KİT’ler yatırımlarını enerji, madencilik, ulaştırma ve haberleşme sektörleri ile rehabilitasyon ve darboğaz giderme alanlarında yoğunlaştıracak, özel sektörün yeterli olduğu alanlarda yatırımlardan kaçınılacaktır. “V. Beş Yıllık Kalkınma Planı, önceki planlardan farklı olarak özel kesimin kamu kesiminden daha fazla yatırım yapmasını öngörmektedir.”(4) IV-FİYAT ve TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARI 1-) FİYAT POLİTİKALARI Fiyat mekanizmasının üretim ve talep yapısını belirleme, kaynak ve gelir dağılımını düzenleme fonksiyonlarından etkin bir şekilde yararlanılacak, ekonominin işleyişi ekonomik kurallar içinde tanzimedilecek, ekonomiye müdahalede makro politika araçlarına ve gereken hallerde kurumsal düzenlemelere ağırlık verilecektir. Gelişen iç piyasa ve ihracat taleplerini karşılamak, tüketiciyi korumak, piyasanın işleyişindeki aksaklıkları gidererek, kaliteli, yeterli ve istikrarlı fiyatla mal ve hizmet arzını sağlamak amacıyla, özellikle kapasite kullanımı artılacak ve yatırımların gecikmeksizin bitirilmesine çalışılacaktır. Fiyat ve gelir politikalarının gelir dağılımını iyileştirici yönde uygulanmasına özen gösterilecektir. 2-) TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKASI Tarımsal destekleme politikasının esası; tarımsal fiyat ve gelirlerde istikrarı korumak, pazarlama kolaylıkları sağlamak, ekilebilir arazinin özelliklerine ve dış talebe uygun bir üretim yapısı içinde verimliliğin artmasına yardımcı olunması çerçevesinde belirlenmiştir. İhracata dönük tarımsal ürünlerin desteklenmesinde, dış rekabet imkanları gözönünde tutularak kaliteli ve standart ürün lehine daha etkin bir fiyat farklılaştırma politikası izlenecektir. |
EKONOMİK SEKTÖRLERDE GELİŞME HEDEF ve POLİTİKALARI I-) TARIM Toprak sorunlarının Anayasa kuralları çerçevesinde çözümlenmesine yönelik tedbirler alınacak, tarım reformu, tarımsal bünyenin temelindeki aksaklıkları gidermeye yönelmiş; tarımda teknolojik gelişme ve iktisadi verimliliği dikkate alan çiftçi gelirinin fert başına ortalama milli gelir seviyesine yükseltilmesini öngören bir tedbirler dizisi olarak düzenlenecektir. Tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasında kooperatifçilik desteklenecek, tarım kredilerinde orta ve uzun vadeli yatırım kredilerine ağırlık verilecek, verimliliğin artırılması için gerekli yatırımlara verilen ağırlık sürdürülecek, üretimi yönlendirici tarzda bir destekleme fiyat politikası uygulanacak, fiyat dışı destekleme araçlarına da yer verilecektir. Yüksek verimli kültür ırkı hayvan miktarının çoğaltılması ve hayvansal ürünlerin miktar ve kalitesinin artırılması yönünde çalışılacak, hayvancılığa dayalı ihracat teşvik edilecektir. II-) MADENCİLİK Madencilik sektöründe temel ilke yeraltı zenginliklerinin araştırılıp işletilebilir hale getirilerek ekonomiye kaynak sağlanmasıdır. Bu sebeple kamu-özel ve yabancı her türlü kaynaktan faydalanması esastır. Kamu kaynakları öncelikle termik santrallere bağlı linyit projelerine, bor tuzlarına ve stratejik madenler üretimine tahsis edilecektir. Özel sektör faaliyetleri teşvik edilecek, ihracat ön planda tutulacak, ham maden yerine işlenmiş maden ihracına önem verilecektir. Madencilik sektöründe mevcut teknolojinin modernleştirilmesi, ürün kalitesinin yükseltilmesi ve işgücü verimliliğinin artırılması için; özellikle bor, krom, manyezit gibi ürünlerde dünya pazarları ile rekabet edebilecek kalite ve maliyetle üretim yapılabilmesi için teknolojik çalışmalar teşvik olunacaktır. III-) İMALAT SANAYİ Nüfus artışı, kentleşme, sanayileşme ve gelir artışına bağlı olarak kapalı aile ekonomisi içinde ve ev üretimi ile karşılanan talebin pazara yönelmesi sonucunda artmakta olan gıda sanayi ürünleri talebinin, standart ve dış pazarda rekabet edebilecek kalitede, sağlığa uygun, yeterli ve dengeli beslenmeye imkan veren bir üretimle sağlanması ana politika olacaktır. Sigara, tütün ve çay tekeli kaldırılacak, gıda üretim ve pazarlama sürecinde kayıpların önlenmesi için yatırımlar teşvik edilecektir. AET’nin ihracatımıza koyduğu kısıtlamaların safdışı edilmesi için gerekli tedbirler alınacak, ihracatta piyasa etkinliği yanında yeni pazarlara girebilme çabaları desteklenecektir. Kağıt sanayinde kaliteyi yükseltici, maliyetleri düşürücü tedbirler alınarak bu sanayi dalları rekabet edebilir bir üretim yapısına kavuşturulacaktır. Petrol ürünleri yurtiçi talebinin kurulu ve kurulmakta olan rafinerilerden karşılanması esas alınacak, proses anlaşmaları yoluyla dış ülkelerle bağlantılar yapılacaktır. |
Demir-çelik sanayinde, mevcut entegre tesisleri kendi içlerinde dengeli hale getirici, sektörlerde verimliliği ve ürün kalitesini artıcı, enerji tasarrufu sağlayıcı yatırmlar desteklenecektir. Yatırım malı üreten sanayilerde yapılan yatırımlarda enerji tasarrufu, optimum kapasite, kalitenin iyileştirilmesi ve uluslararası rekabet imkanı gibi faktörler dikkate alınacak, yerli mühendislik ve imalat payının artırılması teşvik edilecektir. İmalat sanayinin tümünde kapasite kullanımının artırılmasına öncelik verilecek, yatırım mallarının üretimini teşvik amacıyla uygun şartlı bir imalatçı kredisi sistemi geliştirilecektir. IV-) ENERJİ Enerji sektöründe ana politika, amaçlanan ekonomik büyüme ve toplumsal gelişmeleri destekleyecek ve yönlendirecek şekilde ülke enerji ihtiyacının zamanında, yeterli ve güvenilir olarak karşılanmasıdır. Bunun için mevcut birincil enerji kaynakları geliştirilecek, yeni kaynakların aranmasına ve en kısa zamanda kullanıma sunulmasına önem verilecektir. Üretimden tüketime kadar her aşamada rasyonalizasyon ve tasarruf ilkelerine uyulması, kaynakların ve çevrenin korunması ve tamamlanmış yatırımların tam kapasitede çalıştırılması ana ilkeler olacaktır. Enerji tüketiminde yerli kaynak kullanımına ve ithal kaynaklı ucuz birincil enerjiye ekonomik olmak şartıyla öncelik verilecek, enerji hammaddelerinin arama ve üretiminde kamu dışı kaynaklardan yararlanılmaya çalışılacak, bu konuda özel sektör ve yabancı sermaye teşebbüsleri teşvik edilecektir. Enerjinin üretim, dağıtım ve tüketiminde kayıplar asgari seviyeye indirilecektir. Atatürk Barajı ve Nükleer santral bu plan döneminin iki büyük projesıdir. IV-) HİZMETLER -Ulaştırma V. Plan döneminde ulaştırma sektörünün gelişmesi hazırlanmış bulunan Ulaştırma Ana Planı’na ve bu planda yapılması gerekli revizyonlara göre yönlendirilecek, çağdaş ulaştırmanın gereği olan sistem, organizasyon ve koordinasyon sorumlu bir yönetim altında sağlanacak ve geliştirilecektir. |
-Turizm Turizm’de önceliği, 2634 sayılı kanun gereğince belirlenen turizm alan ve merkezlerinin geliştirilmesi taşımaktadır. Türkiye’nin doğal tarihi ve kültürel varlığı, tüm mevcut turizm potansiyeli, ekolojik dengeyi koruma, çevreyi temiz ve sağlıklı tutma ve güzelleştirme ilkeleri doğrultusunda değerlendirilecektir. -Haberleşme ve Radyo-TV Haberleşme hizmetlerinde duplikasyondan kaçınılacak, gerek yurt içinde gerekse yurt dışından haber naklinin otomatik sistemde gerçekleştirilmesi sağlanacak, uydu haberleşme sistemlerinden yararlanılacaktır. SOSYAL POLİTİKALAR V. Plan döneminde kalkınma hızının yükselmesiyle birlikte işgücüne katılanların istihdamı mümkün olacak, işsizliğin azaltılması için mevcut imkanların daha rasyonel bir şekilde kullanılması yolları geliştirilecek, işgücü arz ve talep piyasalarında istihdam artırıcı düzenlemelere gidilecektir. İşsizlik sorununa yaklaşımda öncelik açık işsizler grubuna verilecektir. Ekonomik ve sosyal kalkınma sonucu sağlanan katkının değerlendirilmesinde de aile birimi esas alınacaktır. Özel sağlık hizmetleri teşvik edilecek, sağlık sigortasına geçiş dönem içinde ele alınacaktır. Çiftçiye; tarıma dayalı sanayi projelerini de içine alan entegre kırsal kalkınma projeleri şeklinde hizmetler götürülecektir. Kalkınmada Öncelikli Yörelerimizin gelişme potansiyeli, ekonomik, mali, sosyal ve idari tedbirleri ihtiva eden politika ve programlarla harekete geçilecek, bu yörelerimiz ile diğer yöreler arasındaki gelişmişlik farkları azaltılacaktır. Konut inşaatında daha kullanışlı, ekonomik ve Türk halkının ihtiyacına ve yasayış tarzına uygun birimler teşvik edilecektir. Sosyal güvenlik anlayışının esasını; çiftçi, esnaf ve sanatkar, işçi, memur gibi bütün çalışanların sosyal güvenliğe kavuşturulmaları, ihtiyaç sahiplerine yeterli seviyede sosyal yardım sağlanması ve bütün vatandaşların sağlık hizmetlerinden yararlandırılması teşkil edilecektir. |
SONUÇ “V. Beş Yıllık Plan hedeflerinden büyük sapmalar olmadığını ve plan hedflerinin önemli ölçüde realize edildiğini söylemek mümkündür.”(5) Ancak bu gerçekleşmeleri tümüyle başarılı veya başarısız olarak nitelendirmek yerine Prof. Dr. Erdinç TOKGÖZ’ün “Türkiye ‘nin İktisadi Gelişme Tarihi” adlı kitabında yaptığı gibi olumlu sonuçlar ve olumsuz sonuçlar olarak iki ayrı kısımda inceliyeceğiz. V. PLAN 1985-1989 HEDEF GERÇEKLEŞME TARIM 3.6 0.8 SANAYİ 7.5 6.5 HİZMETLER 6.5 5.0 GSYIH(FF) - 4.6 GSYIH(PF) 6.3 4.6 GSMH(PF) 6.3 4.7 KAYNAK :DPT,”Ekonomik ve Sosyal Göstergeler” (1950-1995), Ankara 1996 Genel olarak baktığımızda şu olumsuz sonuçlarla karşılaşmaktayız; Enflasyon oranı 1984’te %50.3 iken 1989 yılında %69.6’ya çıkmıştır ki bu oran anarşi ve terör ortamında yeraltı ekonomisinin egemen olduğu1979 yılı enflasyon oranından bile daha yüksektir. V.Plan’da özel kesimin kamu kesiminden daha fazla yatırım yapması öngörülürken, yerli ve yabancı sermayenin egemenliğine dayalı “serbest piyasa” ekonomisine geçilmesine rağmen, kamu kesimi büyümeye devam etmiştir. %6.3 olarak hedeflenen büyüme hızı, halkın büyük çoğunluğunun özverisine dayandırılmasına rağmen ortalama %5.1 olarak gerçekleşmiştir. Tarım, sanayi ve hizmetler sektörleri için öngörülen ortalama büyüme hızları hedeflerine ulaşılamamıştır. Hedefler ; tarımda %3.6, sanayide %7.5, hizmetler sektöründe %6.5 olarak saptanmasına rağmen, gerçekleşmeler; tarımda %0.8, sanayide %6.5, hizmetlerde ise %5.0 olmuştur. Çok sınırlı sayıda mal dışında her türlü ithalat serbest bırakılarak, ithalat daha cazip hale getirilmiş bu da üretimin kesilip ithalata yönelinmesine sebep olmuştur. İhracata dayalı büyüme modeli işlememiş, ihracatın GSMH içindeki payı 1985’de %14.9 iken 1989’da %14.5’e düşmüştür. Bu olumsuz gelişmelerin yansıması olarak 1984 yılında 375 lira olan ABD Doları 1989 yılında 2141.7 lira olmuştur. |
V.PLAN DÖNEMİNDE EKONOMİK DURUM (Milyon $) Enflasyon % (*) Büyüme Hızı Dış Ticaret Açığı İşçi Dövizi Cari İşlemler Açığı 1984 50.3 5.9 3623 1807 -1407 1985 43.2 5.1 3385 1714 -1013 1986 29.6 8.1 3648 1634 -1465 1987 32.0 7.4 3967 2021 -806 1988 68.3 3.7 2673 1755 +1596 1989 69.6 1.9 4167 3040 +961 Kaynak;TOKGÖZ ERDİNÇ,”Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi” Ankara 1991, sh.127 V. Plan dönemi, zenginin daha zengin yoksulun daha yoksullaştığı dönemlerden biridir. Yüksek enflasyon ücretliler ve tarımda çalışanları ezerken mülk geliri elde edenlerin refahı artmıştır. Kamu açıkları iç ve dış borçlanma yoluyla kapatılmış, toplam vergi yükü 1983’de %16.8 iken, 1989’da %15’e düşmüştür. Devlet, vergi gelirlerinin; 1985 yılında %17.6’sıyla borçların faiz ödemelerini yapabiliyorken, bu oran 1989 yılında %33.5’e çıkmıştır. V. Beş Yıllık Planda, yılda ortalama 300.000 kişiye yeni iş olanağı yaratılması öngörülürken planda nüfus artışından gelen ek işşiz kitlesi gözönünde bulundurulmamış ayrıca buna bir de hedeflenen yatırım düzeyine ulaşamama faktörünün eklenmesiyle istihdam hedefleri gerçekleşmekten uzak olmuştur.(6) Yine Prof.Dr. Erdinç TOKGÖZ’ün belirttiği gibi V.Plan dönemi sonunda gerçekleşen başlıca olumlu gelişmeler de şöyle sıralanabilir; Kambiyo mevzuatı sadeleştirilmiş ve vatandaşların döviz bulundurmalarına 07 Temmuz 1984 tarihinden sonra izin verilmiştir. Katma Değer Vergisi 02 Kasım 1984’de yürürlüğe girmiştir. Kamu İktisadi Teşebbüslerinde özelleştirilmelere 1987 yılında “TELETAŞ” ile başlanılmıştır. |
Özel finans kurumları Türk Bankacılık Sistemine katılmıştır. Bankalar Kanunun yenilenmesiyle Türk Bankaları dışa açılmış, yabancı bankaların ülkeye gelmesi kolaylaştırılmıştır. İMKB 02 Ocak 1986’da açılmış ve kısa sürede benimsenmiştir. TCMB’nin 1986’dan itibaren “bankalararası para piyasası”,”açık piyasa işlemleri “, “döviz piyasası” ve “altın piyasası” gibi para piyasanın alt piyasalarını faaliyete geçirmiştir. Otoyol ve Boğaz Köprüleri ücretli hale getirilerek kullananların ödemesi yoluyla sağlanan gelirlerden fon oluşturulmuştur. Belli yatırım ve hizmetlerin konsolide bütçe kaynakları dışında finanse edilmesi olanağının yaratılması amacıyla 45 ek fon oluşturulmuştur. Dışa açılma desteklenmiş ve teşvik edilmiştir. Avrupa Topluluğu’na 14 Nisan 1987’de tam üyelik başvurusunda bulunulmuştur. Enerji sektöründe, üretim ve tüketim değerlerinde, ekonomik ve sosyal gelişmeye paralel olarak önemli artışlar sağlanmış; enerji göstergelerinde belirgin iyileştirmeler gözlenmiştir.(7) V.Plan’ın sonunda “Büyüme hızı hemen hemen durmuş, enflasyon şahlanmıştı. Yani ekonomi stagflasyon’a girmişti. Dış ticaret açığı en yüksek düzeye çıkmış, görünmeyen kalemlerin net gelirlerindeki artışa rağmen cari işlemler açığı yeniden büyümüştü. İç ve Dış Borçlar artarken özel kesim sınai yatırımları asgari düzeye inmişti.”(8) |
| Türkiye`de Saat: 22:59 . |
Powered by: vBulletin Version 3.8.1
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
SEO by vBSEO 3.3.2