Gothic Tarz Nedir?

[Meric]

her ne kadar gunumuzde 12-18 yas araligindaki tifil kizlarimiz tarafindan koyu renk makyaj ve siyah elbiselerle "anne ben gotik oldum" seklinde temsil edildigi gorulse de, aslen 12. yuzyilda latin sanatina tepki olarak ortaya cikan bir sanat anlayisidir. edebiyattan muzige, resimden mimariye kadar sanatin her dalinda yer etmistir.

gotik mimari

mimaride ilk cikis yeri fransa'dir ve oradan butun hristiyan avrupasina yayilmistir. gerci her ulke bu mimari akim uzerinde kendi kulturune gore degisiklikler yapmis ve gotik mimari, gothic flamboyant adi verilen hepten abartili doneminde altin cagini yasadiktan sonra orijinalliginden uzaklasarak klasik donemde popularitesini kaybetmis, ronesansla birlikte ortadan kalkmistir. ispanya, araplardan arakladigi mimariyle birlestirerek mudejar adi verilen bir tarz gelistirmis, ingiltere bol sutunlu dikey bir uslup kullanmistir. avrupa'nin sanat merkezi olarak gorulen italya'daysa gotik mimari pek iplenmemistir.

zaten gotik mimariyi begenmeyip kullanmayan italyanlar, gotige en az bizim huseyin kadar kizar ve kucuk gorurler. huseyin'den farkli olarak onlara gore gotik, barbarlik anlamina gelir ve barbarlarin yaptigi karanlik, grotesk eserlerin sahip oldugu stildir. aslinda onlar da pek haksiz sayilmazlar, cunku gotik roma imparatorlugu'nu ikiye ayiran, avrupa'yi alt ust eden ve ilk cagi kapatip orta cagi baslatan kavimler gocuyle birlikte ortaya cikmistir. hos, turklere barbar diyen avrupa'nin etnik kokenini de kavimler gocu olusturmustur. ve turklerin gotik sanat akimiyla hicbir ilgisinin olmadigi da bugun bilinmektedir. zaten ben de gotik katedralde oturup buyu yapan turk samani duymadim bugune kadar.

avrupalilar tarafindan diger sanat akimlariyla karistirilmaya basladiktan sonra bikilan gotik mimariyle bina dikme meraki, kuzey avrupa'da 16. yuzyilin ortalarina kadar surmustur.

gotik sanatinin mimarlari, agirligin itme kuvvetini ve yonunu tespit ederek, baskiyi kemerlere ve fil ayaklarina aktarirlardi. boylece yapinin tamami, dengeye faydali olan estetik elemanlara baglaniyordu. agirligin ayaklara aktarilmasiyla rahatlayan duvarlara da cesitli vitray suslemeler yapilirdi. zaten gotik yapilarin en onemli karakteristik ozellikleri de cephelerindeki cam ve vitray suslemelerdir. gotik bir binanin onunde durup asagidan yukari soyle bir baktiginizda binanin yukselip gidecekmis gibi durdugunu gorursunuz.

sivri ve karanlik adam isidir gotik mimari. dikkat ederseniz, onu doneminin diger usluplarindan ayiran en onemli ozellik sivri hatlara sahip olmasidir. yuvarlak kemerler, yumusak hatlar yerine, sivri ve birbirini kesen dik kemerler, capraz tonozlar, yelpaze tonozlar, fil ayaklari kullanilmistir. detaylara en cok onem veren mimari usluplardan biridir. karanlik, kasvetli ve huzunlu atmosferine ragmen cok ince islemeler, goge dogru yukselen devasa kulelerin bile her yaninda bulunan detay calismalari gotik mimarinin kendine has ihtisamini on plana cikarir. en cok da dini yapilarda kullanilmistir gotik mimari. kendi tarzindan dolayi binalara ucuyormus hissi verir; bol sayida renkli pencereler, gulbezekler, vitraylar, catilardaki ok seklinde sivri cikintilar gotik mimarinin kullanildigi dini yapilarda yucelik hissini uyandirmakta basarili olmustur.

gotik mimarinin en onemli eseri katedrallerdir. zaten ortaya ciktigi 12. yy ve tavan yaptigi 13. yy'da hristiyanligin gaziyla cosan avrupa, isi gucu birakip kendini kilise ve katedral insaa etmeye vermistir. eh donemin moda sanati da gotik olunca, ortaya cikan eserlerin cogu bu tarzda yapilmistir.

bugun, gotik mimarinin en buyuk yasayan eserleri olarak paris'teki notre dame katedrali, strasbourg'daki strasbourg katedrali ve milano'daki milano katedrali ornek gosterilebilir.

gotik muzik

gotigin muzikte kullanimi, gotik mimarinin sagladigi genis meydanlarin ve yuksek tavanlarin akustigini kesfeden kiliseler tarafindan baslatilmis ve kiliselerde korolarin olusturulmasina, hristiyanligin orijinalliginden hepten uzaklasmasina neden olmustur. kiliselerde dini amacla kullanilan bu sistem, daha sonralari muzik dunyasina da sicramistir. ve kilise muzigi olarak ortaya cikan gotik muzik, bir sanat akimi olma yolunda evrimine baslamistir. bu konuda ilk orneklere bakacak olursak, notre dame okulu'nun en buyuk iki bestecisi olan leonin'i ve ardindan perotin'i goruruz. (bu sahsiyetler erken polifonik besteci olarak anilirlar, ama biz bugun mozart ve beethoven'i cep telefonu melodilerinden tanidigimiz gibi, polifonik besteci sozcugunu de cep telefonuyla ozdeslestirebiliriz .) perotin'in viderunt omnes adli eseri, bugun bile noel ve yilbasi ayinlerinde soylenmektedir ve ilk gotik eserlerden biri olarak kabul edilmektedir. (o zamanlar turkcell olsaydi hemen reklam verirdi buraya: pviderunt yaz 3343'e gonder, cennete git)

gotik, kiliselerde once cok seslilige, sonra organum ve ardindan kanon gibi yontemlerin ortaya cikmasina neden olduktan sonra kiliseden cikip halk arasina karisarak evrimine devam etmis ve bugun punk, metal gibi bircok muzik turunde de kullanilir olmustur.

gunumuzde gotik muzik, genellikle kuzey avrupa kokenli metal muzik gruplari icin kullanilsa da, ilk olarak ingiltereli post punk grubu olan joy division'i tanimlamak icin kullanilmistir. 1977 yilinda warsaw adiyla kurulan ve cikardiklari iki albumden sonra solist ian curtis'in olmesiyle dagilan grup, gotik mimarinin ustalikla canlandirildigi karanlik, soguk ortamlarda sarki soylerdi.

bugun ise, kuzey avrupali metal muzik gruplarinin sikca kullandigi, bazen dark metal, black metal, hatta power metalle de karistirilabilen bir muzik akimi haline gelmistir. 1990'larin basinda ortaya cikmaya baslayan bu akim, doom ve black metalden evrimleserek ortaya cikmistir. gothic metalin temsilcileri, doom metalin agir rifflerini ve death metalin brutal vokalini karistirip, kilise orglari, kemanlar, yan flutler, klavyeler gibi ekstra enstrumanlar da ekleyerek ve en onemlisi, genelligi soprano olan bayan solistler de kullanarak bu akimi ortaya cikarmislardir. ayrica beauty and the beast seklinde isimlendirdikleri, guzel sesli bir bayan vokal ve brutal vokalin ayni anda soyledigi bir tarz kullanirlar. klavyelere dikilen mumlar, karanlik sahne ve giyilen kiyafetler, izleyicinin de kendini bu atmosfere kaptirmasini saglar. sarkilarinin ana temalari genellikle birbirine benzer: din, cennet ve cehennem, romantizm, korku, depresyon, cesaret, bunalim ve olum gibi konular sikca kullanilir. bunlarin disinda, eski efsaneler ve mitolojilerden de bahsettikleri de gorulur.

bu gruplara ornek olarak; the sins of thy beloved, theatre of tragedy, tristania, sirenia, the gathering, within temptation, vampiria, trail of tears, erkek vokalli olarak my dying bride, power metal etkilerinin de cok yuksek oldugu nightwish, epica, after forever, evanescence ve soprano kullanmayan bayan vokalli arcana, lacuna coil, lacrimas profundere ve sacrimosa ornek gosterilebilir. turkiye'den de bir ornek olarak almora'yi verebiliriz.

cradle of filth ve turevleri gibi siyahlar giyip satanist ayinlerine benzer isler yapan gruplari gotik olarak adlandirmak ise koyu renk makyaj yapip ve siyah/mor renkten oteye gitmeyen kiyafetler giyerek "ben de gotik oldum" demek kadar anlamsizdir. gotik, satanizmle asla bagdasmayan bir tarzdir. metal dinleyenlere satanist diyenler dikkat etsin buna. satanizm bambaska bir olay, satanistlerin lucifer diyerek taptiklari seytan gotik kulturde de dislanmistir, nasil bagdassin?

gotik resim

gotigin resimde kullaniminin kiminle ve nerede basladigi hakkinda tam olarak bilgim olmadigi icin detaya giremiyorum, ancak cok suslu, yaldizli ve cogunlugu dini temali resimler yapmakta sikca kullanilmistir.

gotik heykel

heykelde gotik pek basarili sayilmaz. mimaride bu kadar basarili olmalarina ragmen heykelde tekduzelikten kurtulamamislar, keskin kenarli suslemeler ve binalar uzerindeki kabartma heykellerden oteye gitmemislerdir. cesitli yerlerde bulunan gargoyle veya ejderha heykelleri bazilari tarafindan gotik tarzin eseri olarak dusunulse de gotik degildir.

gotik edebiyat

gotik, bireyin kendi ic korkularini, saplantilarini sonuna kadar kurcalayan bir korku tarzi olarak edebiyatta da kendini gostermistir. korku ve fantastik edebiyat uzerinde gotigin buyuk etkileri vardir. gotik edebiyat, dehsetli, korkulu, akil disi hikayelerin yazildigi, cok detayli tasvirlerin kullanildigi, okuyucu icin surukleyici ve merak uyandirici bir edebi akimdir. bu tarzin romanlarinda, tipki diger gotik turlerinde oldugu gibi ortacag ortamlari ve karanliklar hukum surer. konularda genellikle, modern insanin kabul etmedigi varliklar bulunur. batil inanclar, hayaletler, buyuler, belirsiz ve guvensiz ortamlar... kahramanlar ise eskiyalar, sovalyeler, kesisler gibi o donemin insanlaridir.

ve sahneler asla modern sehirlerden secilmez. hikaye o donemin sehirlerinde gecse de, olaylarin vuku buldugu yerler genellikle karanlik ormanlar, issiz manastirlar, karanlik ve bos satolar, yolu izi olmayan mekanlardir. ic sahnelerde yuksek duvarlar, karanliklar, ucsuz bucaksiz galeri ve labirentler, beyaz ve mavi ay isigi kullanilir. ay isigi dev vitraylardan iceri vurarak golgeleri oynatsa veya kahraman nadiren bir somineye, mesaleye denk gelse bile, sonu gelmeyen karanliklara bunlarla care bulamaz.

aslinda gotik edebiyat, modern romanciliga, bilimsellige bir karsi cikis olarak da kabul edilebilir. her seyin somut olmasina karsilik olarak mistisizmi, metafizigi ve hayal gucunu ifade eden, sanati fanteziden koparmayan bir edebiyat turudur.

gunumuzde otoriteler dahi zaman zaman gotik edebiyati fantastik edebiyatla karistirsa da, edgar alan poe, h.p. lovecraft gibi isimler gotik edebiyatin en buyuk ustalaridir ve baska yerde siniflandirilamazla r.

gothic hatun

gotikte, gotik hatun diye bir tarz, ifade yoktur. gotik genis bir tarz oldugu icin elbette bir giyim ve makyaj seklini de icinde barindirir. ancak gotik hakkinda tanidigi tek insan amy lee olan gunumuz genc kizlari, koyu renk makyajlar ve siyah kiyafetlerle ona benzemeye calisip kendi capinda bir akima kapilinca, ayni gencligin erkek versiyonlari da mp3 calarlarinda p2p'ler araciligiyla internetten indirdikleri 3-5 sarkiyi dinleyip headbang yaparak bu kizlari gothic hatun diye nitelendirmis ve peslerinden kosmaya baslamislardir. yakindan taniyip incelerseniz, bara gitmedikleri geceler evlerinde pofuduk terliklerini giyip pembe pijamalariyla binbir gece izledigini gorursunuz bu hanim kizlarimizin. yaz gunu giydikleri postallar ve deri paltolarini cikaran genc erkeklerimiz de fb-gs macini o hic sevmedikleri "siradan" insanlarin kapildigi heyecanla izlerler evlerinde.

burada bir mesaj vermek istiyorum bazilarina: gotik kulturun kiyafet ve makyajlarini bugun kismen temsil eden kuzey avrupa kizlarinin uzun kollu siyah kiyafetler ve deri cizmeler giymesinin nedeni bulunduklari cografyanin dondurucu sogugudur gencler. siz bu kiyafeti 40 derece sicagin altinda istiklal caddesinde giyerseniz -uzgunum ama- seksi olmazsiniz. o makyaj akar, o elbise sikar, o ayakkabi vurur, ayrica her ne kadar zorlasaniz da metabolizma olarak insan kalmaya devam ettiginiz icin terlersiniz ve bunu hicbir deodorant bastiramaz. marjinal oldugunuzla kalirsiniz.

"ben asiyim, marjinalim, depresifim, metalciyim" diyerek saclari koyu siyaha boyatmak, her tarafi deldirip hizma, piercing taktirmak, pudra zoruyla bembeyaz olmak ve yaz kis bot giymek gotiklik degildir.

gercekten gotik hatun olmak isteyenlere birkac ipucu vermek isterim:

oncelikle bu isi bir stil olarak degil, dusunce tarzi olarak alin. gotik kadin vahsi olacak diye bir kaide olmadigi gibi, gotikler siyah giyecek diye bir kaide de yoktur; bordo, mor, kirmizi, yesil gibi renkler kullanmaniza kimse kizmaz. vamp olmak ve yarasaya donmek arasindaki farki bilin. gotik akim, koyu karanligin verdigi o karamsar ozgurlugu temsil eder. "cok asabiyim, bunalim takiliyorum, metalciyim roarh" demek yerine kiyafetlerinizde kullandiginiz o koyu renklerin asaletini ve guzelligini tasiyin. koyu kirmizi dudaklar, siyah goz kalemleri ve bembeyaz ten olmayinca da gotik olabilirsiniz. amy lee'den baska ornekler bulun kendinize. simone simons, tarja turunen, vibeke stene, cristina scabbia gibi. onlar da gothic ama siyahi kendilerine ne kadar yakistirdiklarini; gerektiginde ne kadar seksi, ne kadar guzel ve gerektiginde ne kadar huzunlu hatta ne kadar asi durabildiklerine dikkat edin. gotik gorunmek icin cabalamayin. icinizde yoksa taklitten oteye gidemezsiniz.

ekteki gothichatun1. jpg adli resim size gore gotik sayilmaz belki ama, aslinda bir gotik kiyafet ve makyajin uyumunu tam olarak yakalamis kendisi. diger iki fotografta da iki farkli versiyon gorebilirsiniz.

gotik olmak kotu degil, gotik metal dinlemek de oyle. kotu olan, bunu yanlis yorumlayarak yanlis algilanmasina neden olmak.

mesaj alindiysa sonuca gelelim. gotik, sanatin her dalinda kendini gosteren, karanlik, kasvetli, korku verici ve ayni zamanda satafatli bir sanat akimidir. yasamayi bilene..