Mustafa Bülent Ecevit

[OnuR]

Mustafa Bülent Ecevit, (d. 28 Mayıs 1925 İstanbul – ö. 5 Kasım 2006 Ankara). Şair, gazeteci, yazar, parti başkanı, başbakan ve siyaset adamı. 20. yüzyılın ikinci yarısında Türk siyasetine damgasını vurmuş en önemli isimlerden biri.

XI, I. Dönem Ankara Milletvekilliği, II, III, IV, V, XIX. Dönem Zonguldak Milletvekilliği, XX. Dönem İstanbul Milletvekilliği yaptı. Temsilciler Meclisi Üyesi, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı, Demokratik Sol Parti Genel Başkanı oldu. Çalışma Bakanı, Devlet Bakanı, Başbakan Yardımcısı ve Başbakan olarak görev yaptı. Ancak üniversite mezunu olmaması nedeniyle Cumhurbaşkanlığına aday olamadı.

Kişisel yaşamı

Bülent Ecevit 28 Mayıs 1925 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası Kastamonu doğumlu Fahrettin Ecevit Ankara Hukuk Fakültesi'nde adli tıp profesörüydü. Fahrettin Ecevit daha sonra siyasete girerek 1943-1950 yılları arasında CHP'den Kastamonu milletvekilliği yaptı. İstanbul doğumlu olan annesi Nazlı Ecevit ise ressamdı. Bülent Ecevit 1944 yılında Robert Kolej'den mezun oldu ve aynı yıl içinde çalışma hayatına Basın Yayın Genel Müdürlüğü'nde çevirmenlik yaparak başladı. 1946 yılında sınıf arkadaşı Rahşan (Aral) Ecevit ile hayatını birleştirdi. Önce Ankara Hukuk Fakültesi ve sonra da Dil Tarih Coğrafya Fakültesi'ne kayıt yaptırmasına rağmen yüksek öğrenimine devam etmedi. 1946-1950 yılları arasında Londra Elçiliğinin Basın Ateşeliği'nde kâtip olarak çalıştı. 1950 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'nin yayın organı olan Ulus Gazetesi'nde çalışmaya başladı. Ulus Gazetesi Demokrat Parti tarafından kapatılınca Yeni Ulus ve Halkçı gazetelerinde yazar ve yazı işleri müdürü olarak görev yaptı. 1955 yılında ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinin Winston-Salem kentinde konuk gazeteci olarak çalıştı. 1957'de Rockefeller Bursu ile yeniden ABD'ye gitti, Harvard Üniversitesi'nde sekiz ay sosyal psikoloji ve Orta Doğu tarihi üzerine incelemeler yaptı. 1957 seçimlerinde CHP'den milletvekili oldu.

Siyasî yaşamı

CHP içinde yükselmesi

32 yaşında milletvekili olarak siyasi yaşamına başlayan Bülent Ecevit 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonraki seçimlerde tekrar milletvekili seçildi. 1961 yılında İsmet İnönü'nün kurduğu hükümette Çalışma bakanı oldu. 1965 yılındaki seçimlerde Zonguldak'tan yeniden milletvekili seçildi, seçimleri Süleyman Demirel'in başkanlığındaki Adalet Partisi kazandı. Bülent Ecevit bu tarihten sonra muhalefete geri dönen CHP'nin içinde ortanın solu görüşünün öncülüğünü yapmaya başladı. 12 Mart 1971 muhtırasına karşı tavrından dolayı İsmet İnönü'yle anlaşmazlığa düşerek Parti genel sekreterliğinden istifa etti. CHP'nin 5. Olağanüstü Kurultay'ında parti meclisi için yapılan güvenoylamasında Ecevit yanlılarının 507'ye karşılık 709 oy ile güvenoyu alması üzerine istifa eden İsmet İnönü'nün yerine 14 Mayıs 1972 tarihinde yapılan olağanüstü kurultayda genel başkanlığa seçildi.

CHP Genel Başkanlığı dönemi

14 Ekim 1973 tarihinde yapılan seçimlerde Ecevit'in başkanlığındaki CHP en fazla oyu almasına rağmen çoğunluğu kazanamadı. 26 Ocak 1974 tarihinde Milli Selamet Partisi ile kurduğu koalisyon hükümetinde ilk defa başbakanlık görevini aldı. Sadece 10 ay süren bu koalisyon hükümetinin tarihe geçen en önemli olayı Kıbrıs Barış Harekâtı olmuştur. Bu hükümetin dağılması üzerine Süleyman Demirel'in başbakan olarak görev yaptığı AP-MSP-MHP-CGP partilerinden oluşan I. Milli Cephe hükümeti kuruldu. Muhalefete geri dönen Bülent Ecevit 5 Haziran 1977 tarihindeki seçimlerde CHP'nin oyunu %41'e çıkarmayı başardı. Bu oy oranı Türkiye Cumhuriyeti'nde bir sol görüşlü partinin kazandığı en yüksek oy oranı olarak tarihe geçti. Ecevit oy oranını artırmakla birlikte o zamanki seçim sistemine (Nisbi seçim sistemi) göre çoğunluğu kazanamadığı için bir azınlık hükümeti kurmaya karar verdi. Bu azınlık hükümetinin güven oyu alamaması nedeniyle tekrar Süleyman Demirel'in başbakanlığında II. Milli Cephe hükümeti (AP-MSP-MHP) kuruldu. Bu hükümetin de kısa ömürlü olması sonucu Ecevit AP'den ayrılan 11 milletvekilinin desteğiyle (Güneş Motel Olayı) 5 Ocak 1978 tarihinde yeni bir hükümet kurarak tekrar başbakan oldu. Ancak bu 11 milletvekilinin desteğini kazanmak için verdiği tavizler ve bakan yaptığı 11 milletvekili hakkında çıkan yolsuzluk söylentileri, dürüstlüğüyle tanınan Ecevit'e zarar verdi. Bu arada, Türkiye'nin ekonomik durumu gittikçe bozulmaya başlamış, sağ-sol çatışmaları sonucu işlenen cinayetler önlenemez duruma gelmişti. 1979 yılında yapılan ara seçimlerde başarısızlığa uğrayan Ecevit görevden çekildi ve Süleyman Demirel 25 Kasım 1979 tarihinde MSP ve MHP'nin desteğiyle bir azınlık hükümeti kurdu. 12 Eylül 1980 tarihinde Genel kurmay başkanı Kenan Evren'in komutasındaki silahlı kuvvetler ülkenin yönetimine el koydu. Diğer parti başkanlarıyla beraber Bülent Ecevit de siyasetten uzaklaştırıldı ve bir süre göz altında tutuldu. Daha sonra diğer bütün partilerin ileri gelenleriyle birlikte 10 yıl süreyle siyasete girmesi yasaklandı.

Siyasete geri dönüşü: Demokratik Sol Parti dönemi

1985 yılında Bülent Ecevit'in siyasete girme yasağı devam ederken eşi Rahşan Ecevit'in başkanlığında Demokratik Sol Parti kuruldu. 1987 yılında yapılan referandumla eski siyasi liderlerin siyaset yasağı kaldırılınca Bülent Ecevit DSP'nin başına geçti. Aynı yılın Kasım ayında yapılan seçimlerde DSP barajı aşamayınca Ecevit siyasetten çekildi. 1989 yılında siyasete geri döndü ve DSP'nin başına geçti. 1991 seçimlerinde DSP'den milletvekili seçilerek 11 yıl sonra TBMM'ye geri döndü. 24 Aralık 1994 tarihindeki seçimlerde oy oranını artırarak solun en büyük partisi haline geldi. ANAP ve DTP'yle birlikte kurulan Anasol-D hükümetinde Başbakan yardımcısı oldu. Daha sonra da DYP ve ANAP'ın desteğiyle kurulan bir azınlık hükümetinde kısa süre için başbakan oldu. 18 Nisan 1999'da yapılan seçimlerde DSP en fazla oyu alınca başbakanlık görevini aldı ve bu görevi 2002 yılına kadar sürdürdü. 2002 yılında yapılan seçimlerde DSP'nin barajı aşamayarak TBMM dışı kalması üzerine siyasetten çekildi. İlerleyen yaşıyla birlikte sağlığı bozulan Ecevit 19 Mayıs 2006 tarihinde beyin kanaması geçirdi ve uzun süre yoğun bakımda kaldı. Bu sırada kendisi için tutulan ziyaretçi yazıları Kaldırım Defteri adıyla anılıyor. 5 Kasım 2006'da bitkisel hayatını sürdürdüğü GATA'da vefat etti.

Edebî kişiliği

Bülent Ecevit siyasi yaşamının yanı sıra yazar ve şairliği de birlikte yürütmüş ender siyasetçilerden birisidir. Sanskrit, Bengal ve İngilizce dillerinde çalışma yapmış olan Ecevit Rabindranath Tagore, Ezra Pound, T. S. Eliot, ve Bernard Lewis'in yapıtlarını Türkçe'ye çevirmiş, kendi şiirleri de kitap halinde yayımlanmıştır:

* Şiirler (1976)
* Işığı Taştan Oydum (1978)
* El Ele Büyüttük Sevgiyi (1997)

Siyasî kitapları:

* Ortanın Solu (1966)
* Bu Düzen Değişmelidir (1968)
* Atatürk ve Devrimcilik (1970)
* Kurultaylar ve Sonrası (1972)
* Demokratik Sol ve Hükümet Bunalımı (1974)
* Demokratik Solda Temel Kavramlar ve Sorunlar (1975)
* Dış Politika (1975)
* Dünya-Türkiye-Milliyetçilik (1975)
* Toplum-Siyaset-Yönetim (1975)
* İşçi-Köylü Elele (1976)
* Türkiye / 1965-1975 (1976)
* Umut Yılı: 1977 (1977)