|
07.09.1920 "Takvimi Vekayi" Gazetesinde, rütbeleri indirilen subaylar arasında Mustafa Kemal'in rütbesinin yarbaylığa indirildiği yazıldı. |
08.09.1920 Ankara Milletvekili Ahmet Rüstem Bey’in milletvekilliğinden istifa yazısı Meclis’te okundu. Türkiye’nin Washington eski elçisi olan Ahmet (Alfred) Rüstem Bey, Sivas Kongresi’nden sonra Temsil Kurulu istişare üyeliğine seçilmiş olup Mustafa Kemal’in yakın çalışma arkadaşlarındandı. Mustafa Kemal, Câmi Bey’in Roma temsilciliğine atanması üzerine, İtalya Dışişleri Bakanı Kont Sforza’ya gönderdiği mektupte, Türkiye’ye karşı olan iyi duygularını övdü. |
09.09.1920 Bakû’de Genç Komünistler Kongresi başladı. İsyancılar, Zile’ye bağlı Ortaköy bucağını basarak Yozgat ve Boğazlıyan birliklerini bozguna uğrattılar. Yunanlıların 5 Eylül’de ikinci kez işgal ettiği Yalova, yeniden kurtarıldı. |
10.09.1920 Dört gün önce başlayan İkinci Yozgat Ayaklanması’nı bastırmak üzere İkinci Kuvâ-yi Seyyare birlikleri, Eskişehir’den Ankara’ya nakledilmeye başlandı. Bakû’de Türk Komünist Fırkası’nın ilk genel kurulu açıldı. |
Alıntı:
Bir TÜRK dünyaya bedeldir! |
Yorulmadan beni takip edeceğinizi söylüyorsunuz. Fakat arkadaşlar, yorulmadan ne demek? Yorulmamak olur mu? Elbette yorulacaksınız. Benim sizden istediğim şey yorulmamak değil, yorulduğunuz zaman dahi durmadan yürümek, yorulduğunuz dakikada da dinlenmeden beni takip etmektir. Yorgunluk her insan, her mahlûk için tabii bir halettir, fakat insanda yorgunluğu yenebilecek mânevi bir kuvvet vardır ki, işte bu kuvvet yorulanları dinlendirmeden yürütür. Sizler, yani yeni Türkiye'nin genç evlâtları, yorulsanız dahi beni takip edeceksiniz. |
Dünyada her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için en hakiki mürşit ilimdir fendir. |
11.09.1920 TBMM Genel kurulu, 8 Eylül’de görüşmeye başladığı İstiklâl Mahkemeleri tasarısını oy çokluğu ile kabul etti. Bakû’de açılan Türk Komünist Fırkası Kongresi, Mustafa Suphi’nin başkanlığında çalışmalarına başladı. |
12.09.1920 TBMM Genel kurulu, 8 Eylül’de görüşmeye başladığı İstiklâl Mahkemeleri tasarısını oy çokluğu ile kabul etti. |
13.09.1920 Azerbaycan Elçiliğine atanan Memduh Şevket Bey (Esendal), Bakû’ye gitmek üzere Erzurum’dan ayrıldı. Dokuzuncu Kafkas Tümeni Komutanı Yarbay Halit Bey, Karabekir’in emri üzerine gece (12/13), Ermeniler üzerine harekâta geçti. Şenkaya alındı. Eskişehir’de Arif Oruç yönetiminde Yeni Dünya gazetesi, Arkadaş gazetesiyle birleşerek günlük olarak yayımlanmaya başlandı. Hükûmetin hazırladığı Halkçılık Programı TBMM’de kabul edildi. Halk Zümresi’nin siyasî programına dayanılarak bugünkü tarihle hazırlanan 31 maddelik program, emperyalizme ve kapitalizme karşı bağımsızlık ve halkın egemenliği ilkesini savunarak “Türkiye Halk Hükûmeti”nin çeşitli reformlar yapacağını belirtiyor. İstanbul Hükûmeti, İçişleri eski Bakanı ve Peyam-ı Sabah gazetesinin başyazarı Ali Kemal Bey’i, İngiliz Hükûmeti nezdinde özel memur olarak tayin etti. Mustafa Kemal, Mustafa Suphi’nin Bakû’den gönderdiği 15 Haziran tarihli mektubuna verdiği yanıtta, aynı amaç için çalıştıklarını, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Teşkilâtı’nın Sovyet idare teşkilâtından farksız olduğunu ileri sürdü. Türk Komünist Fırkası’nın yalnız Meclis’le ilişki kurmasını isteyerek Meclis’in toplumsal devrimi yavaş yavaş uygulamaya koyacağını bildirdi. |
14.09.1920 İçki Yasağı (Men-i Müskirat) Kanunu kabul edildi. Mustafa Kemal, Kâzım Karabekir’den, Celâlettin Arif’in Vilâyat-ı Şarkiye ya da Erzurum Valiliği’ne atanmasını teklif eden telgrafını aldı. |
15.09.1920 İçki Yasağı (Men-i Müskirat) Kanunu kabul edildi. |
16.09.1920 Ankara Hükûmeti, bir kararname ile, Viranşehir’de Millî Aşireti tarafından mal ve eşyaları zorla alınan memur ve subaylara ikişer maaş avans vermeyi kabul etti. Bakû’de 10 Eylül’de açılan Türk Komünist Fırkası’nın ilk genel kurul çalışmaları sona erdi. Bandırma’da bulunan bir Yunan tümeni, İzmit’e taşınmaya başladı. Mustafa Kemal, Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Paşa’nın komünizm hakkındaki dünkü sorularına verdiği yanıtta, Sovyetler hakkındaki kuşkularını dile getirdi, ancak komünizme ve Bolşevizm’e açıktan karşı olmayı uygun görmediğini belirtti. |
17.09.1920 Bakû’den dönen Enver Paşa, Moskova’da Radek ile görüştükten sonra Mustafa Kemal’e üçüncü mektubunu yazdı. Nuri Bey’den (Conker) boşalan Ankara Valiliği’ne Bahattin Bey atandı. |
18.09.1920 12. Kolordu Komutanı Fahrettin Bey’in (Altay) genelgesine göre, Afyonkarahisar halkı, Umadiye Camii’nde toplandı; genelgede, halkın millî bir ayaklanma hâlinde Uşak yönüne gideceği ve oradakileri kurtaracağı bildirildi. Halil Paşa, Bakû’den Kâzım Karabekir’e bir mektup göndererek, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi adına Neriman Nerimanof, Rus Komünist Partisi Merkez Komitesi Kafkas Bürosu adına Eliava, Dağıstan Sovyeti adına Celâl Korkmazof’la yaptıkları toplantıda, Sovyetlerin Türkiye’ye yardım etmesi ve Ermenistan’la Gürcistan’a karşı harekete geçmesini kararlaştırdıklarını bildirdi, ardından bu konuyu görüşmek üzere Moskova’ya hareket etti. Yurdun savunulmasında direnilmesini isteyen ve Canik, Denizli, Samsun, Beypazarı, Kastamonu, Sivas, Bozöyük’ten ve daha başka yerlerden gelen telgraflar, genel kurula sunuldu. |
19.09.1920 Binbaşı Çolak İbrahim Bey komutasında 420 erden meydana gelen birlik, İkinci Yozgat İsyanı’nı bastırmak üzere Eskişehir’den Ankara yoluyla Yozgat’a geldi. Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi, görevinden istifa etti. |
20.09.1920 Ankara Hükûmeti, Kars yöresinde Ermeniler üzerine saldırıya geçilmesini kararlaştırdı. Damat Ferit Hükûmeti yaptığı toplantı sonrası yayımladığı bildiride, Peyam-ı Sabah gazetesinde Ali Kemal’in Hükûmet aleyhine yazdıklarını kınadı. Fransızların, Antep’in güneyindeki ikmal yolları üzerinde bulunan Nafak Boğazı’nı açmak için yaptıkları saldırı, Kuvâ-yi Milliye tarafından geri püskürtüldü. Mustafa Kemal, Kâzım Karabekir’in 14 ve 18 Eylül tarihli önerisine cevap vererek Celâlettin Arif Bey’in Doğu İlleri Valiliği’ne atanmasının mümkün olmadığını, milletvekilliğinden istifa ederse atanmasının Bakanlar Kurulu’na önerilebileceğini bildirdi. TBMM’de İstiklâl Mahkemeleri için üye seçimine başlandı. |
21.09.1920 Rus limanlarından Karadeniz kıyılarına yapılan ulaştırmayı düzenlemek amacıyla Bahriye Kaçakçı Müfrezesi kuruldu. Sosyal Demokrat Fırkası Başkanı Hasan Rıza (Soyak), Genel Sekreter Şevket ve Muavini imzalarıyla Mustafa Kemal Paşa’ya gönderilen mektupta, “Teşkilâtınız teşkilâtımız, ruhunuz ruhumuzdur” denildi. |
22.09.1920 Hürriyet ve İtilâf Fırkası Genel Merkezi, şubelerden çağırdığı tesilcilerle toplanarak Hükûmet’i destekleme kararı aldı. Mustafa Kemal ile Meclis İkinci Başkanı ve Adalet Bakanı Celâlettin Arif Bey arasındaki anlaşmazlık, Erzurumluların kendi kendilerini yönetmek istediklerini, kendisinin vali vekilliği yaptığını ve gene onun gibi izinli olarak Erzurum’da bulunan Hüseyin Avni Bey’in 24 saat içinde valiliğe atanmasını istemesi üzerine büyüdü. |
23.09.1920 Antep Fransız Birlikleri Komutanı Albay Andrea, Kuvâ-yi Milliye Komutanı Özdemir Bey’e, teslim olması için yeni bir mektup gönderdi. Damat Ferit Paşa, Kemalist önderler dışında 10 gün içinde hükûmete bağlılık bildirenlerin affedileceğini bildirdi. İkinci Yozgat Ayaklanması’nda çarpışmalar devam ediyor. İkinci Kuvâ-yi Seyyare de Akdağmadeni yöresinde Aynacıoğulları, Küçükağa ve Katil Mustafa çetelerini kovalamaya başladı. İstanbul Hükûmeti, 15 Nisan’dan beri Posta Telgraf Telefon Umum Müdürlüğü’nü yapmakta olan Refik Halit Bey’i azlederek yerine Orhan Şemsettin Bey’i atadı. Rusya’nın Tuapse kentinden Trabzon’a getirilen silâh ve mühimmat, geceleri gizlice ambarlara yerleştirilirken, Genelkurmay Başkanı İsmet Bey, silâhların doğrudan İnebolu’ya gönderilmesini istedi ve buradan Batı Cephesi’ne nakledileceğini, Trabzon Valiliği ve 3. Tümen Komutanlığı’na bildirdi. İstanbul Hükûmeti’nde Ticaret ve Ziraat Nâzırlığı’na Hadi Paşa atandı. |
24.09.1920 Ankara Hükûmeti, Ermenistan’a karşı savaş ilân etti. Doğu Cephesi Komutanlığı, 27 Eylül’de Sarıkamış yönünde saldırıya geçileceği emri verdi. Ermeni Sosyal Demokrat Partisi, bütün dünyaya hitaben bir bildiri yayımlayarak, Sovyet Rusya’nın Azerbaycan ve Kemalistlerden destek alarak Ermenistan’ı yok etmeye hazırlandığını bildirdi. Meclis ikinci Başkanı ve Adalet Bakanı Celâlettin Arif Bey, Erzurum’dan Ankara’ya dönmesini isteyen Mustafa Kemal’in isteğini kabul etmedi. |
25.09.1920 Cenup Cephesi Kuvâ-yi Seyyare Umum Kumandanı imzasıyla Demirci Mehmet Efe, Mustafa Kemal’e gönderdiği telgrafta, “Bu harp böyle devam ettikçe bu vatan kurtulamaz” dedi ve vatanın nasıl kurtulacağının görüşülmesi için Nazilli Milletvekili Hacı Süleyman Efendi’nin gönderilmesini istedi. Halep’e bağlı Hassiçe, İngilizlerden geri alındı. İkinci Yozgat Ayaklanması devam ediyor. İkinci Kuvâ-yi Seyyare ile Aynacığlu Çetesi, Sorgun doğusunda çarpıştı. İngilizler ve Yunanlılar tarafından 12 Temmuz’da ikinci kez işgal edilen İznik, tekrar geri alındı. Padişahlığın ve Halifeliğin durumunu görüşmek için Meclis’te yapılan gizli oturumda Mustafa Kemal, Vahdeddin için “hain” sıfatını kullandı. |
26.09.1920 İngiliz Karadeniz Orduları Başkomutanı General Milne’nin yerine General Harrington getirildi. İstanbul Hükûmeti’nde Mustafa Sabri Efendi’nin istifasıyla boşalan Şeyhülislâmlığa Kazasker Nuri Efendi, Maliye Bakanlığı’na da Maliye eski bakanlarından Sabri Efendi atandı. Nafıa Vekili İsmail Fazıl Paşa, Ankara Hükûmeti adına Afyon-Uşak demiryolu hattına el koydu. Sevr Antlaşması’nı imzalamış olan delegelerden Rıza Tevfik Bey, Paris, Londra ve New York’a gitmek üzere İstanbul’dan ayrıldı. |
27.09.2008 İsmail Safa Bey’in ayrılmasından sonra Adana Valiliği’ne atanan Nuri Bey (Conker), ilin merkezi olan Pozantı’da bir bildiri yayımlayarak, TBMM’nin emirlerine uyulmasını, millî namustan başka bir yol izlenmemesini istedi. |
28.09.1920 “Erzurum Halk Delegeleri” sıfatını kullanan 50 kişi, Mustafa Kemal’e bir telgraf çekerek bazı şikâyet ve suçlamalarda bulundu. Edremit körfezinden başlayıp Akçay-Havran yolu ile Palamutluk’a uzanacak demiryolu yapımının Balya Madeni Müdürü Yorgi Ralli’ye ihale edilmesi ve imtiyazı hakkındaki Hükûmet kararı Padişah tarafından onaylandı. Enver Paşa, Moskova’dan Mustafa Kemal’e ve Kâzım Karabekir’e gönderdiği mektupta, Polonya harekâtı ve Wrangel’in ezilmesinden sonra Rusların Türkiye’ye süvari orduları göndermeye söz verdiklerini belirtti. Sovyetler’in Türkiye’ye yapacağı yardım konusunda Savunma Bakanı Kamanef, Dışişleri Bakanı Çiçerin, Merkez Komitesi Kafkasya Bürosu temsilcisi Eliava, Ankara’nın temsilcisi İbrahim Tali Bey, Halil Paşa, Dağıstan Şûrası temsilcisi Celâl Korkmazof’un katılımlarıyla önemli bir toplantı yapıldı. |
Teşekkürler |
29.09.1920 Bu yılın ilkbaharında karşı-devrimci isyanları bastırmak amacıyla Mustafa Kemal’in bilgisi altında kurulmuş yarı gizli bir dernek olan Yeşilordu örgütü dağıtıldı. Doğu Ordusu’nun Azerbaycan Süvari Alayı, Ermenilerin boşalttığı Sarıkamış’a girdi. Lenin’in de hazır bulunduğu Rus Komünist Partisi Merkez Komitesi toplantısında, Anadolu hareketine “gerçek ve acil” bir yardım yapılmasına karar verildi. Millî Kuvvetler, Yozgat Akdağmadeni’ne girerek İkinci Yozgat Ayaklanması’nda başarılı oldular. |
30.09.1920 Doğu Ordusu, Menderek’e girdi. Ermenilerin boşalttığı Ardahan, Gürcüler tarafından işgal edildi. |
01.10.1920 Kağızman, Türk ordusunca Ermenilerden geri alındı. Koçgiri aşiretinden Alişir’in Kemah köylerini basması üzerine Koçgiri İsyanı başladı. |
02.10.1920 Anadolu’ya kaçacağından şüphelenilen Veliahd Abdülmecid’in sarayı çevresinde 26 Ağustos’ta başlatılan polis gözetimi kaldırıldı. Azerbaycan Musavat Hükûmeti’nin gönderdiği para, Dışişleri Bakan Vekili Ahmet Muhtar Bey’e verildi. Konya Ayaklanması başladı. Delibaş Mehmet’in önderliğindeki isyancılar Çumra’yı ele geçirdi. Yunanlılar, gece İznik’i işgal ettiler. |
03.10.1920 Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanı Andrea, Antep üzerinde uçakla attırdığı bildirisinde, halkı Kuvâ-yi Milliye’ye karşı kışkırtmaya çalıştı: “İsyan ediniz. Fransızlara sığınınız. Sizi kardeş gibi bekliyoruz.” Konya Valisi Haydar Bey, Afyon’da bulunan 12. Kolordu Kumandanı Fahrettin Bey’e gönderdiği telgrafta, isyancıların Konya’ya hâkim olduklarını, Delibaş Mehmet’in 500 kişilik kuvvetine karşılık silâhsız 130 kişilik kuvveti bulunduğunu bildirdi ve acele yardım istedi. |
04.10.1920 Mustafa Kemal, Enver Paşa’nın 26 Ağustos’ta Moskova’dan gönderdiği ilk mektuba verdiği cevapte, İttihatçıların, çabalarını İslâm birliği kurmaya değil, emperyalizme karşı yöneltmesini tavsiye etti. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Kurulu kurucularından 67 yaşında bilgin Ali Kemalî öldürüldü. |
05.10.1920 14 Eylül’de devrim hükûmetinin işbaşına geldiği Buhara’da Birinci Buhara Emekçiler Kongresi toplandı. Başbakan Venizelos, Lloyd George’a, Türklerin İstanbul’dan atılmasını ve Karadeniz Bölgesi’nde Pontus devleti kurulmasını önerdi. Yunanlılar, İslâmköy’ü (Banaz) işgal ettiler. |
06.10.1920 Mustafa Kemal, kendisine bağlılığını bildiren 9.Tümen Komutanı Halit (Akmansü) Bey’e yanıt verdi: “… Kurtuluşa ermek için yegâne millî dayanak, sizin gibi memleketin büyük komutanlarının vefa ve samimiyetidir. Telgrafınızdan cidden duygulandım, teşekkür ediyorum. Erzurum’un kuvvet ve gayreti ve ordunun disiplin ve bağlılığı, bütün memleketin gözünü diktiği bir hedeftir.” İnegöl ve İznik, Yunanlılardan geri alındı. |
07.10.1920 11 Eylül tarihli kanunla kurulan 7 mahkemeden Ankara İstiklâl Mahkemesi çalışmalarına başladı. Ankara İstiklâl Mahkemesi, Damat Ferit Paşa, Hadi Paşa, Rıza Tevfik ve Reşat Halis hakkında, Sevres Antlaşması’nı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin izni olmaksızın düşmanlarla müzakere ve imza ettikleri gerekçesiyle gıyaben idam kararı aldı. Bakanlar Kurulu, Ermeni sorununun barışçı yollarla çözümünün mümkün olmadığı gerekçesiyle Kars üzerine askerî harekâta girişmeye karar verdi ve bu kararı Doğu Cephesi Komutanlığı’na bildirdi. İkinci Tümen, Tuzluca’yı Ermenilerden geri aldı. Daha sonra Resmî Gazete adını alan haftalık Ceride-i Resmiye’yi çıkarma kararı alındı. |
08.10.1920 Adana Cephesi’nin güçlendirilmesi ve ilin ihtiyaçlarını sağlamak için bütün ilçe ve bucaklardan seçilmiş 60 kişi ile Pozantı Kongresi yapıldı. |
09.10.1920 İstanbul Hükûmeti, Ankara’ya, uzlaşmak istediğini bildiren bir telgraf gönderdi. Yarbay Kasap Osman Birliği, şiddetli bir çarpışmadan sonra Ilgın’ı isyancılardan kurtardı. |
10.10.1920 Mustafa Kemal’in Chicago Trubune’e verdiği demeci yayımlandı: “Bu bir halk hareketidir ve İslâm dünyasından da destek alıyoruz.” Osmaniye ile Toprakkale arasında üç saat süren Fransız saldırısında millî kuvvetler direndiler. İkinci Eshabıkehf Savaşı’nda Fransızlara ağır kayıplar verdirildi. |
11.10.1920 Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gizli oturumunda yaptığı konuşmada Rusya’ya elçilik heyeti ile beraber gidecek olan “İlmî Tetkikat Heyeti”nin izinli sayılmasını istedi. Ormanların korunmasının köylülere bırakıldığı “Baltalık Kanunu” kabul edildi. Yüksek Komiser Robeck, Padişah’la görüşerek, Sevr Antlaşması’nın parlamento kararı olmadan onaylanabileceğini telkin etti. |
12.10.1920 Fransız Dışişleri Bakanlığı, İngiltere ve İtalya’nın Paris Büyükelçilerine, “Barış antlaşması yalnız Padişah tarafından imzalanabilir” yazılı bir nota verdi. Menşevik Gürcü Hükûmeti, Türk-Ermeni savaşının Gürcistan’ı da savaşın içine çekeceğinden çekindiği için seferberlik ilân etti. |
| Türkiye`de Saat: 22:29 . |
Powered by: vBulletin Version 3.8.1
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
SEO by vBSEO 3.3.2