Astronomiye Doğru Bir Şekilde Nasıl Başlayabilirsiniz?

[HandaN]

“ Merhaba, ben ... yaşındayım ve astronomiye yeni başlıyorum. Gökyüzü ve yıldızlar her zaman beni büyülemiştir. Bu işe doğru olarak nasıl başlayabilirim, ilk atacağım adım ne olmalı ?”



Bu, astronomiye yeni başlayan birçok insanın bulacağı cevaplardan çok daha iyisini hakeden bir soru. Birçok amatör astronom yanlış yolu izlediklerinden kaybolurlar ve şaşkınlığa uğrarlar, bunun sonucunda da astronomiye olan ilgileri tamamen kaybolur. Çok sık yaşanan bunun gibi tecrübeler halk arasında astronominin uğraşılması son derece zor bir hobi olduğu izlenimini yaratır. Ama bu izlenim yanlış ve gereksizdir.

Değişik dergileri, gelenekleri ve etkin kulüpleri olan diğer hobiler “çaylakları” doğru yola yönlendiren etkin yöntemler geliştirmişlerdir. Peki biz neden bunu yapamayalım? Yeni başlayanlar, önlerine, onları yönlendirecek birkaç basit ve iyi seçilmiş “yön işareti” konulursa çok daha başarılı olacaklar ve astronomiden almaları gereken zevki tam olarak tadacaklardır.

Aşağıda bu işe gönül vermiş olanları doğru bir şekilde yönlendirecek olan birkaç nokta verilmiştir. Yardımcı olması dileği ile...



· Herşeyden önce astronomi konusunda olabildiğince çok kaynak bulun (kitaplar, dergiler, makaleler...) ve onları didik didik edin.



Astronomi herşeyden önce KENDİ KENDİNİZE öğrenebileceğiniz bir hobi. Bunu da sürekli okuyarak, araştırarak yapabileceğiniz aşikardır. Astronominin zevki gizemli gecelerde yapılan entelektüel tartışmalar ve bilimsel gözlemlerden çıkar. Birçok insanın ilk tepkisi telefona sarılıp onları eğitecek birilerini veya biryerleri aramak olur (örneğin kulüp, gözlemevi, herhangi bir kurs veya planetaryum gibi). Bu bir dereceye kadar teşvik edici ve yardımcı olabilir ama çoğu zaman, zaman kaybından başka bir şey değildir. Başkaları size anlamadığınız konuları açıklamakta yardımcı olabilir ama size herşeyi öğretemez. Eğer başvuracak bir yeriniz yoksa iş başa düştü demektir. Bütün bilgilere tek başınıza ulaşacaksınız, gözlemleri kendiniz yapacaksınız. Bunu sadece siz KENDİ BAŞINIZA yapabilirsiniz. Astronomi, kitaplar okuyarak ve kendi kendini eğiterek öğrenilen bir hobidir.



· Gökyüzünü çıplak gözle inceleyin ve öğrenin.



Astronomi acık havada yapılan bir hobidir. Dışarı çıkıp takımyıldızların şekillerini ayırd etmeye ve en parlak yıldızlarının isimlerini ezberlemeye çalışın. Bu gözlemlerle gökyüzünün günlük ve mevsimlik değişimini de yakalamaya çalışın. Her mevsimde hangi takımyıldızları görünüyor, hangileri iyi gözlenebiliyor hangileri gözlenemiyor dikkat edin. Mitoloji kitapları size takımyıldız isimlerinin nereden kaynaklandığını ve neden öyle isimlendirildiklerini öğretecektir. Bunun yanında genel kültürünüzün gelişmesinde de katkıda bulunacağını söylememe herhalde gerek yoktur.



· Kesinlikle teleskop almaya acele etmeyin !!!



Bir çok hobiye başlamak için büyük miktarda paraya ihtiyaç vardır. Fakat astronomi böyle bir “başlangıç ücreti” ne ihtiyaç duymayan nadir hobilerden biridir. Tersine, büyük miktarda para harcamak sizi doğru yola sokmaz. Amatör astronomiye başlayanların yaptığı en büyük hata bu işe başlamak için çok büyük miktarlarda para harcamanın onları sonuca hızlı ve kesin bir şekilde ulaştıracağını düşünmeleridir. Ama işler böyle yürümez. Teleskobu veya herhangi bir gözlem aracını verimli bir şekilde kullanabilmeniz için herşeyden önce gökyüzünü ve takımyıldızları çıplak gözle tanımanız, gök atlasını kullanarak onlardaki gök cisimlerinin konumunu doğru bir şekilde tanımlayabilmeniz, teleskobunuzun neler yapabildiğini ve neler yapamadığını bilmeniz ve aradığınız gökcismini bulmak ve tanımlayabilmek hakkında bazı temel bilgilere sahip olmanız şarttır.

En başarılı ve “uzun ömürlü” amatör astronomlar bu işe en az donanımla başlayanlardır. Araçlarındaki eksikliği eğitim, gökyüzü bilgisi, harita kullanımı ve çıplak gözle gözlem konusundaki yeteneklerini arttırarak kapatırlar. Bu yetenekler gelecek için yapılan büyük bir yatırımdır.

Peki kısa bir yol var mıdır? Elbette. Son yıllarda giderek yaygınlaşan bilgisayarlı ve tam otomatik teleskoplar. Onları kullanmak için herhangi bir gökyüzü bilgisine sahip olmanız gerekmez. Ama amatör astronom ruhuna da elveda demeniz gerekir... Siz gökyüzü avcılığı ile uğraşırken ve bu işten olabildiğince zevk alırken bu tür teleskoba sahip arkadaşlarınızın bütün geceyi teleskobun elektroniği ve ayarı ile uğraşmakla heba ettiklerini görebilirsiniz.



· Dürbün ile başlayın.



Bir dürbünün “ ilk teleskop ” olması icin çok fazla sebep vardır. Dürbünler gökyüzünü geniş açıda ve bizim gördüğümüz şekilde gösterirler. Bu da baktığınız yönu bulmanız açısından önemlidir. Teleskoplarda görüntü ters olur (sağ- sol ve alt- üst) ve çok dar açıları gösterdikleri için hedefi bulmak daha zordur. Ayrıca dürbünler teleskoplara gore çok daha ucuzdurlar, daha kolay bulunabilirler ve taşınması ve bakımı daha kolaydır.

Dürbünlerin performansı şaşırtıcı derecede iyidir ve kesinlikle sizin saygınızı kazanmak için yeterlidir. Sıradan 7 veya 10 büyütmeli bir dürbün çıplak gözle olan görüşünüzü normal bir teleskop kadar iyi arttırır çünkü daha geniş bir açıyı gösterir. Bu da 1/ 10 fiyatına yolun 1/ 2’ sinin geçilmesi demektir, ki bu fiyat/ yararlılık olarak oldukça iyi bir orandır.

Benim tavsiye edebileceğim 10x50’ lik bir dürbün bu iş için idealdir. Ayrıca 8x50, 15x50 veya 20x50 de gayet uygun bir seçim olur. Dürbünlerde mercek çapının büyük olması her zaman daha iyi sonuç verir. Ayrıca optik elemanların da kaliteli olması önemlidir. Fakat en sıradan dürbün bile sizin amatör astronomi kariyerinize katkıda bulunacaktır.

Bir dürbün sahibisiniz diyelim, peki onunla ne yapabilirsiniz? Ay yüzeyini inceleyerek eğlenceli saatler geçirebilirsiniz veya Samanyolu’ nu tarayabilirsiniz ama bu belirli bir sure sonra yetersiz kalır. Bununla beraber takımyıldızlarını öğrenirseniz ve ayrıntılı gökyüzü haritasına sahipseniz dürbünler sizi ömür boyu meşgul tutabilir.

Bir dürbün Messier kataloğundaki cisimlerin büyük çoğunluğunu, yıldız kümelerini, galaksileri, bulutsuları, Jüpiter’ in dört büyük uydusunun hareketlerini, Venüs’ ün değişen yüzünü, Satürn’ ün halkasını, parlak asteroitleri, kuyrukluyıldızları, Ay’ daki düzinelerce krateri, düzlüğü ve yükseltiyi, çift yıldızları ve değişen yıldızları gözlerinizin önüne serecektir. Yeter ki nereye ve neye nasıl bakacağımızı bilelim.



· Haritaları ve rehber kitapları ciddiye alın.



Denizciler gibi astronomların da çok iyi haritalara ihtiyacı vardır. Çok kaliteli ve hassas haritalar bize gökyüzünün derinliklerinde saklanmış olan sönük cisimleri avlamamıza yardımcı olacaktır. Rehber kitaplar bize neyi avlamamız gerektiğini ve avlanan cismin doğasını açıklayacaktır.



· Diğer amatörlerle temas kurun.



Bu şehrinizde bulunan kulüplere, topluluklara üye olmakla veya internet üzerinden değişik yazışma listelerine kaydolmakla yapılabilir.



· Teleskop zamanı geldiğinde çok çok araştırın ve bu konuda çok titiz olun!!!



Hazır olduğunuzu siz kendiniz anlayacaksınız. Artık saatlerinizi, günlerinizi katalog ve broşürlere dalmış halde geçiriyorsunuz. Değişik teleskopları biliyor, onlarla neler yapılabileceğini ve özelliklerini biiyorsunuz. Artık teleskop alma zamanı gelmiştir !!!

Bu aşamaya gelindiğinde kılı kırk yarmak gerekir. Kaliteden kesinlikle taviz vermeyin. Oyuncak mağazalarında satılan ve teleskop olduğu iddia edilen o plastik oyuncakları kesinlikle unutun. Teleskop bu iş için özelleşmiş mağazalarda satılır ve KESİNLİKLE BİR OYUNCAK DEĞİLDİR !!! Kaliteden hiç bir şekilde ödün veremeyeceğiniz bir noktadasınız. Alacağınız teleskobun iki temel unsuru vardır: Birincisi sağlam, yere iyi oturan ve sessiz çalışan bir ücayak, ikincisi yüksek kalitede optiğe sahip teleskobun kendisi. Büyük bir teleskoba sahip olmak isteyebilirsiniz fakat taşınabilirlik ve rahatlığı gözardı etmemeniz gerekir. Bir teleskop dışarı çıkaramayacağınız, kurup kolay bir şekilde kullanamayacağınız kadar ağır olmamalıdır. Eski bir deyişe kulak vermek faydalı olabilir:



“ EN İYİ TELESKOP EN RAHAT KULLANDIĞIN TELESKOPTUR”



Satın alamıyor musunuz? Acele etmeyin, paranızı biriktirmeye devam edin. Daha düşük fiyata alacağınız ikinci sınıf ve istediğiniz özelliklere sahip olmayan teleskop sizi büyük bir hayal kırıklığına uğratabilir. Bu para biriktirme sırasında yapacağınız gözlem ve çalışmalar tecrübelerinizi daha da arttıracak ve bunlarla elde edeceğiniz yetenekler teleskop kullanımında size gerekli olacak yeteneklerin ta kendisi olacaktır.



· Ego’ nuzdan uzaklaşın.



Bencilliği ve kendinizi tatmin etmeyi unutun. Astronomi sabır ve alçakgönüllülüğü gerektirir, kendinizi buna hazırlayın. Bütün bir hafta hazırlandığınız ve sabırsızlıkla beklediğiniz gözlem günü geldiğinde havanın kapanması ve yağmur yağması, gök cisimlerinin uzaklığı ve sönüklüğü veya bir atmosfere sahip olmamız karşısında yapabileceğiniz hiç bir şey yok. Evrenin kuralları bizim isteğimize göre işlemez, biz kendimizi onlara göre ayarlamak zorundayız.



· Rahatlayın ve işin tadını çıkarın.



Hiçbir zaman bu işi sadece ve sadece zevk aldığınız için yaptığınızı unutmayın. Merceklerin temizliği ve kusursuzluğu, tuttuğunuz notların düzeni hakkında saplantılı ve zorlayıcı olmaya hiç gerek yok. Kusursuzluk var olmayan bir şeydir, ne kadar para harcadığınız hiç önemli değil.

Kendinizi “işe yarar” birşeyler yapmaya zorlamayın. Amatör astronominin en verimli kısmı bilimsel veri toplamadır; gecenin gizemli karanlığına dalıp insanlığın bilgi ufkunu bir toz parçası kadar da olsa genişletmek ve bilimin yararına kullanılabilecek bir parça bilgiyi kayıtlara geçirmektir. Bu çok basit ama bir o kadar etkili ve doğru bir iştir. Böyle bir çalışma sizi sıradan bir gökyüzü gözlemcisinden uzay fanatiğine dönüştürecektir.

Amatör astronomi huzur verici ve eğlenceli olmalıdır. Kendinizi okülerinizin kırıcılık kusurları ve Pluto’ nun sönüklüğü ile ilgili sıkıntıya soktuğunuzu anladığınız anda hemen başınızı kaldırın, derin bir nefes alın ve bu işi ondan zevk aldığınız için yaptığınızı hemen aklınıza getirin. Sonuçta dünyayı siz kurtarmayacaksınız, sadece eğlenmenize bakın...



YENİ BAŞLAYANLAR İÇİN ÖNEREBİLECEĞİM BİRKAÇ KAYNAK



1- Gökyüzü haritası: Gök atlası ve haritalar. Örneğin Bilim ve Teknik, Sky & Telescope dergilerinde aylık haritalar bulabilirsiniz. “Gökyüzünü tanıyalım”- M. Emin Özel / TÜBİTAK yayınları.

2- Temel astronomi kitabı: Astronominin temel kavramlarını açıklayan kitaplarınız olmalı. Örneğin İstanbul ve Ege Üniversitelerinin Temel Astronomi kitapları. Ayrıca Messier Kataloğunuz da olmalı (Ege Üniversitesinin var, yabancı kaynaklar ise istemediğiniz kadar çoktur).

3- 6. kadire kadar olan bir gök atlası: Örneğin “Sky Atlas 2000”, “Burnham’ s Celestial Handbook” gibi.



Erkan YÜCEL

Ali Kuşçu Astronomi Topluluğu