İşletmelerde Üretim İşlevleri

İŞLETMELERDE ÜRETİM İŞLEVLERİ
Üretim konusunda genel kabul gören iki tanım vardır.
Bunlardan birisi mühendislere, diğeri ekonomistlere aittir.
Mühendislere göre üretim, hammadde malzeme, işgücü kullanarak fiziksel bir ürün yaratma işleminin adidir.
Ekonomistler ise daha kapsayıcı bir tanımı yapmaktadırlar. Onlara göre üretim, her çeşit fayda yaratmaktır.
Ortada kalan işletmeciler için bu tanımlardan birini tercih etmekten başka bir seçenek yoktur. Öyleyse işletmeciler olarak biz de hısımlık bağımızın bulunduğu ekonomistlerin tanımını benimsemeliyiz.
Üretimi tarif ederken üretim ve yönetim kavramlarından yararlanabiliriz. Bu durumda üretim yönetiminin tarifi şudur:
İnsanların ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin en ekstrem (uç) kalitede, en düşük maliyette üretimini sağlamaya yönelik faaliyetlerin planlanması, organize edilmesi, kadrolanması, yönlendirilmesi ve denetlenmesidir.
Üretim Yönetiminin Konuları
. İşimiz nedir?
. Tüketicilerimiz kimlerden oluşmaktadır ?
. Tüketicilerimiz ne tüketmeyi istemektedirler ?
. Tüketicilerimiz ne kadar miktarda ürün ya da hizmet satın alacaklardır ve hangi fiyat düzeyinde satın almayı düşünmektedirler ?
Ürün lideri olmayı arzulamakta mıyız ?
. İşletmemiz orijimli yeni ürünler üretmeyi ve geliştirmeyi arzulamakta mıyız ?
. Tüketici gereksinimlerini karşılama konusunda üstünlüklerimiz var mıdır ?
. Mevcut ve potansiyel rekabete nasıl karşılık vermemiz gereklidir ?
. Tüketici gereksinimlerini karşılamak için ne kadarlık coğrafyaya ulaşabiliriz ?
. Ne kadarlık bir kâr düzeyi bekleyebiliriz ?
. İzleyeceğimiz temel strateji nasıl olmalıdır ?
Üretim ve Üretim Yönetimi Kronolojisi
Üretimin insanlıkla aynı kronolojiye sahip olduğunu söyleyebiliriz. İlk insanın da fiziksel gereksinimlerini karşılamak için üretime gereksinimi vardır.
Zira üretim yönetimi, bilimsel alanda üretim yönetimi Adam Smith ile başlar. Adam Smith uzmanlaşma üzerine durarak, bunun sağlayacağı avantajları şu şekilde açıklamıştır. Belirli bir iş sürekli yapılırsa , işi yapanın yeteneği artar, bir üretimin çeşitli aşamalarını aynı kişiler yaparsa zaman kaybı oluşur, Belirli bir işin belirli kısmını yaparak uzmanlık kazanan işçiler, makine ve donanımdan daha iyi yararlanırlar ve makine donanım geliştirebilirler.
Sistem Yaklaşımı ve Üretim Sistemi
Üretimde de hakim konular olduğu için üretimi de sistem olarak tasnifleyebiliriz.
Sistemleri çeşitli şekillerde tasnif edebiliriz. Doğal sistemler ve yapay sistemler bir ayırımdır Açık sistenler _kapalı sistemler şeklindedir.
Sistemleri duyarlı sistemler, duyarsız sistemler olarak da sınıflandırabileceğimiz gibi, genel sistemler, alt sistemler olarak da açıklayabiliriz. Üretim sistemini çeşitli giderlerin, çeşitli süreçlerden geçilerek insanların gereksinim duyduğu mal ve hizmetlerin yaratıldığı yapılar olarak tarif edebiliriz.
Üretim faaliyetleri temel iki üretim sistemiyle yürütülür. Bunlardan birincisi sürekli üretim sistemi diğeri süreksiz üretim sistemidir. Sürekli üretim sisteminde mamüller kitle halinde önceden bilinmeyen müşteriler için sürekli olarak üretilir. Süreksiz üretimde ise bir mamülün çeşitli versiyonları yada seri halde veya siparişe göre üretilir.
Üretim Yönetiminin diğer İşlevlerle Bağlantısı
Özellikle üretim dokusunu oluşturan hammadde, insan kaynakları, teknoloji ve yönetimin nicelik ve niteliğinin belirlenmesinde üretim yönetimi talebe göre hareket etmek durumundadır. Bu nedenle pazarlamaya hareket etme zorunluluğu vardır. Üretim eylemlerinin finansmanında finansal yönetim ile bağlantı gerekir. İnsan kaynakları bölümüyle bağlantı gerekir. İşletme ürünlerinin tanıtımı için halkla ilişkilerle , teknolojik yenilikler içinde Ar-Ge ile teknolojik değişime işgücü direnmesini önlemek amacıyla örgüt geliştirmeye verimliliği sürekli artırmak için verimlilik yönetimi birimiyle sürekli bağlantı gerekir.
Karar Teorisi
Üretim yönetiminin tüm aşamaları karar çerçevesinde gerçekleşir. Karar belirli amaçlarla başlar. Belirli alternatiflerden birini seçerek devam eder. Bu tanıma göre amaçlar belirlenir., alternatif belirlenir, alternatif seçilir ve uygulanır. Üretim yönetiminde kararlar çeşitli ortamlarda alınır. Bu karar ortamları belirlilik, risk, belirsizlik , istikrarsızlık ortamı olarak ele alınır.
Üretim Planlaması
Gelecekteki üretim düzenlerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen bir eylemdir. Talep tahminiyle yıllık talep belirlendikten sonra kısa ayrıntılı üretim planlarının hazırlanmasının eş değişiyle üretim planlarının hazırlanmasına gelir. Üretim planları haftalık ve aylık olarak hazırlanır. Aylık üretim planları sabit ve değişken haftalık üretim planlarına bağlı olarak hazırlanır.

Mamül Tasarımı
Mamül tasraımı tüketici araştırmasından sonra tüketicilerin ne tür fiziksel ve kimyasal ve işlevsel özellikte isteklerini belirleme ve bunları işletme ve amaçlarıyla entegre etme faaliyetleri olarak belirlenir. Fiziksel, kimyasal ve işlevsel özelliklerden kastedilen mamülün boyut, hacim, şekil, renk, temel fiyat kullanım yeri vb. yerlerdir. Mamül tasarımı işletmelerin amaçları , pazarlama stratejileri, mamülün dayanıklılığı, ekonomik etmenler ve üretim alanları etkiler.
Kapasite Planlaması
Kapasiteyi genel olarak bir işletmenin elindeki üretim faktörlerini en iyi şekilde kullanarak yapabileceği üretim miktarı olarak tanımlarız. Kapasite daha çok makineler için kullanılan bir kavramdır.
Kapasite Türleri
a) Mümkün olmayan kapasite: İşletmenin teknik projesi ve hesaplamaya dayanır.
b) Mümkün kapasite: İşletmenin bütün yıl hiç durmadan bakım ve onarım olmadan tam yetişmiş işçilerle üretim yapması mümkün değildir.
c) Fiili kapasite: Piyasa koşullarının yani dış etmenlerin etkisi altında varılan üretim gücüdür.
d) Optimum kapasite: Maliyetin en düşük olduğu haldeki üretim gücüdür.
e) Zorlanmış kapasite: Önceden düşünülen ve planlanan bir müşteri talebinin karşılanması veya önceki bir üretim faaliyeti duraksamasının oluşturduğu boşluğu gidermek gibi amaçlarla normal çalışma düzeninin üstüne, zaman ve güç zorlamalarıyla çıkılması halinde oluşan kapasitedir.
f) Aylak Kapasite (Atıl kapasite): Belirli mal ve hizmet üretim miktarı herhangi bir nedenle normal kapasitenin altına düşer. Kullanılması mümkün olduğu halde kullanılmayan bir kapasite olur. İşte bu aylak kapasitedir.
Fiili Üretim
Ayrıca birde kapasite kullanım oranı vardır . bu da şu şekilde formül edilir. ¾¾¾¾¾¾¾
Planlanan Üretim
Kapasite Seçiminde Dikkat Edilen Konular
Pazar araştırmaları yapılmalı, her ünitenin ve bütün tesislerin günde kaç saat ve yılda kaç gün çalışacağı tesbit edilmeli. Endüstri dalında yurtiçi talep belirlenmeli, ithalatı ikame etme yada ihracatta bulunabilme olanakları dikkate alınmalı. Optimum işletme büyüklüğü standartları belirlenmeli. Kuruluş yeri olarak seçilen bölge miktarı düzenlenmeli, satın alınılması düşünülen proje için sağlanabilecek finansman olanakları bulunmalı.
Talep Tahmini
Gelecekte üretilecek mal ve hizmetlerin miktarı belirlenir. Tahmin geçmişteki verilerden yararlanarak geleceğe yönelik kestirimlerde bulunma faaliyeti olarak açıklanır. Talep tahmini iki grupta incelenir. Sezgisel ve istatistiksel olarak ele alınır.
Sezgisel talep tahminlerinde yöneticilerin, çalışanların deneyimlerinden yararlanılır yada anketlerinden yararlanılır; İstatistiksel talep tahminlerinde ise şu yöntemlerle uygulanır:
a) hareketli ortalama yöntemi
b) üstsel düzeltme yöntemi
c) en küçük kareler yöntemi

Fabrika Düzenleme
Fabrika yerinin içerisi donatılırken hareket miktarını zaman artırımı bakımından minumuma indirmek gerekir. Ayrıca bu düzenlemeyi hatasız sürer. Fabrika yerleştirme süreci mamül ve mamül büyüklüğüne göre olmak üzere başta üç grupta yürütülür.
Hammadde Akımı
Hammaddelerin ve yardımcı malzemelerin nihai mamül aşamasına girinceye çeşitli süreçlerden geçtiği bir gerçektir. Bu süreçlerden geçerken taşımadan dolayı görünür yada görünmez maliyetler söz konusu olur.
Süreçleme
Üretilecek mamülleri hammadde durumundan maül durumuna dönüşünceye kadar iletme içinde izlediği yolun ve uygulama işlemlerinin belirlenmesi gerekir. Bu işleme kısaca yol belirleme denilir.
Bakım Onarım
Üretim yöntemlerinde , üretim sürecinde teknoloji kullanım yoğunluğunun yüksekliği bakım onarım konusunu önemli kılar. Özellikle makinalarının bakımlarının yapılması gerekir. Bu gibi olumsuzluklarla karşılaşmamak için bakım onarım planlarının yapılması gerekir.
Teknolojik Planlama
İşletmelerin üretim yönetimi çerçevesinde yapacakları planlama türüdür. İki grupta incelenir. A) Üretim teknolojisi, B) Üretim teknolojisi (bilgi teknolojisi)
Üretim teknolojisi , makinalar, donanımlar ve parçalardan oluşur.
Bilgi teknolojisi patent , know-how, marka ve franchising oluşur.
Stok Kontrolü
İletmelerde talebi karşılamak için uygun stok miktarının bulunması kadar fazla stok miktarının bulunmaması da önemlidir. Zira fazla stok fonların bağlı kalmasına neden olur.
Stoklara ilişkin maliyetler:
a) stok bulundurmama maliyeti
b) satın alma maliyeti
c) stok kontrolü maliyeti
Üretim ve Kalite Kontrolü
Üretim ve kalite kontrolünde standartlar belirlenir. Sonuçlar belirlenir. Karşılaştırma yapılır. Sapmaların belirlenmesine engel olunur. Olumsuz sapmalarda standartlara yansıtılır ve yeniden uygulama yapılır. Bu yöntemi şöyle gerçekleştiririz:
a) önleyici kontrol: Problem çıkmaması amacıyla yapılır.
b) Sonuç kontrolü: Planlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığını araştırır.
c) Süreç: Problem çıktığı anda düzelten birimdir.
d) Bütçe denetimi: İşletmenin bütçelerini denetler, uygular ve kontrol altına alır.