Çelikte Alaşım Elementleri

TAKIM VE KALIP ÇELİKLERİ


Sade karbonlu çeliklerin karbon miktarları % 0,7’den %1,5’e kadar yükseltildiğinde bu çeliklerden ahşap gibi düşük dayanımlı malzemelerin işlenmesi için mükemmel kesici takımı yapılır. Bu çelikler modern imalat işlemlerinde çoğunlukla kullanılan takım ve kalıp çelikleri için uygun değildir. Soğutularak sertleştirilmiş yüksek karbonlu çelikler çok kırılgan olduklarından, tokluklarını geliştirmek için temperlenmelidirler. Bu işlem ise çeliğin sertliğini ve aşınma direncini düşürür. Sade karbonlu çeliklerin temperlenmesi ile çekilerek şekillendirilmeleri kolaylaşırken yüksek alaşımlı çeliklerin yüksek hızda işlenmeleri için temperleme uygun değildir. Bunun nedeni ise yüksek sıcaklıktır.

Krom, kobalt, manganez, molibden, tungsten ve vanadyum gibi alaşım elementlerinin ilavesi takım ve kalıp çeliklerini daha sertleştirir; aşınmaya dayanımını artırır. Şekil bozulması ve çarpılma özelliklerini azaltır.

Alaşım elementlerinin çoğunluğu, yüksek ergime sıcaklığına sahip, ateşe dayanıklı elementlerdir. Bu elementler sert dengeli karbid oluşturup hacim merkezli kübik kristal kafes yapısındadır. Sıcaklıklarının sınırı çelikteki östenit yapıya bağlı olup böylece ferrit ve martensit yapı oluşumu dengelenir.

MIKNATIS ÇELİKLERİ

Mıknatıs çelikleri aşağıdaki gibi sınıflandırılır.

1- Sert mıknatıslı malzemeler

Bu malzemelerde başlangıçtaki mıknatıslama kuvveti kaldırıldıktan sonra bile malzemenin mıknatıslığı devam eder. Bunlar sürekli mıknatıs yapımında kullanılır.

2- Yumuşak mıknatıslı malzemeler

Bu çelikler manyetik alan içine yerleştirildiğinde kolaylıkla mıknatıslanırlar. Manyetik alandan uzaklaştırıldıklarında ise mıknatıslık özellikleri gider. Bu metaller gerilim farkı dönüştürücü, bobin ve elektromanyetik malzemelerde çekirdek demir olarak kullanılır.

[Constantin]

tskler