Granit Ocakçılığı

Granit Ocakçılığı


Bu terim ile, taneli yapı ve çok mineral kompozisyonu içeren püskürük kayaçların bütün serisine geleneğe göre ad verilmektedir. Sertliğin bir hayli yüksek, granitlerin de kesilmesinin oldukça zor olduğundan beri, bir hayli dayanıklı ve taşımaya karşı dirençli olarak karakterize edilmişlerdir ve bilhassa dış kaplama ve döşemede uygundurlar.

Mermere zıt olarak, granit sektörü radikal teknolojik değişiklikler prosesine henüz karışmış bulunmamaktadır. Hakikaten kesme operasyonları genel olarak geleneksel metotların ve tekniklerin kullanılmasıyla başarılmış, bununla beraber kazanılmış tecrübeyle inceleştirilmiş, derin bilimsel bilgi ile kıymeti arttırılmış, makinalardaki gelişmede ilerleme ve daha iyi mühendislik ile faydalı olma ile daha verimli teslim edilmiştir.

Bu gecikmedeki farklı nedenlerin izahatı ( Ciccu, R. 1989 )

Öncelikle, granit kendisini mermere göre, bazı özel tekniklerin tatbiğinde, alevle yakma, patlayıcı ile yarmak ve kama ile kesmek gibi, mineralojik bileşim ( kuvars içeriği ) veya yapısal karakteristikler ( kolay yarılabilir düzlemler bulunması ) sayesinde daha iyi ödünç verir. Devamlı ve geniş tecrübe ile iyice öğrenilmiş olan bu teknikler, nispeten düşük kesme maliyetleri, tabii basitlikleri ve esneklikleri, düşük sermaye ve bakım giderleri nedeniyle madenciler tarafından halen tercih edilmektedir. Diğer taraftan, tam doğru uygulandıklarında bile, kaya kütlesinde kesin hasara sebep olabilirler, kayaç değeri yüksek ve başlı başına blokların düşük olması ekonomik kaybın gittikçe artarak önemli duruma gelmesi sonucunda, ödeme hacmi ve bütün ocak hasılatı biraz zor durumda kalır.

Bundan dolayı, geleneksel metotların artmasına paralel olarak, değişik ileri teknolojilerin kabulu, yüksek kısıntıların kabiliyetli bir şekilde üstesinden gelinmesi, yakın bir gelecekte yer alacaktır.

Sondaja dayanan metotlar hakkında önemli ilerleme, sondaj makinalarının kendilerinin ( kuru veya sulu pnömatik veya hidrolik ), destekleme ve yönlendirme yapılarının ( ocak çubuğu, hafiften ağıra blok kesiciler, kompleks hidrolik donanım ) gelişmesi ile oluşmuştur.

Onlar arasındaki seçim esasen sondaj deliği ihtiyacına bağlıdır. Birim üretimdeki sondaj isabetinin makul olduğu ( 20 m’nin altındaki deliğin ticari bloğun hacmine oranı, en son şekil verme dahil ), basit ekipman, kolay kullanılabilir olması birçok İtalyan ocağında genellikle tercih edilir. Diğer yandan, kompleks mobil donanımlar süratli işler için uygun ve her yönde başarılı sondajlar için, bütün sondaj isabetlerinin 80-90 m/m3 olarak elde edildiği düşük hasılatlı ocaklarda karlı olabilir.

Patlayıcı çeşitlerine baktığımız zaman, patlatma fitilinin kullanılmasının avantajları Akdeniz ülkelerinin tecrübeleri ile onaylanmıştır, halbuki düşük patlayıcı donanımının ayrılmış yükleri başka yerde kendi kendine ortalama kartuşları olarak tercih edilmektedir. Patlamadaki farklılıklara rağmen, en son sonuçlar bununla beraber karşılaştırılabilir.

Blok şekillendirme ve sayalama için, geleneksel tıkaç ve tüy kesme genellikle uygulanır, hidrolik kamalama ise çıkıntının az da olsa bir paya sahip olduğu durumlarda seyrek olarak kullanılır çünkü yavaş hareket edilir ve yüksek satın alma maliyeti vardır.

Önemli değişiklikler hareket eden mekanizmalar olarak tanıtılabilir. İşyerinde blok taşıma ve atık gübreleştirme günümüzde sık sık, çalışma aletlerinin hızlı değişimi ile ( kepçe, fork-lift, çekme bomu ), çok iş gören ve farklı fonksiyonları başarmada kabiliyetli ( yükleme, kaldırma, itme, yedeğe alıp çekme, çekme ), güçlü lastik tekerlekli yükleyiciler vasıtası ile yerine getirilmektedir.

Tam tersine, sabit kaldırma ve yedeğe alıp çekme yapıları ( vinçler ve drum vinçleri ) bir hayli yatay hatlı sığ ocaklarda derece derece kaybolmakta, bununla beraber derin maden ocaklarında dayanıklı olmaktadırlar.

İleri düzey devamlı kesme teknolojileri hakkında modern ilerleme gelişimi ile, elmas tel ve yüksek hızlı su jetleri çok ilginç bir görünüş tayin etmektedirler. ( Bortolussi A. Et al., 1992 )

Elmas tel, bazı granit ocaklarında, basamak açma kesmelerini sürmek için, zamanla farklı doğal engeller serisinin ( yüksek maliyet, malzeme hasarı, gürültü, çevresel tesir, yavaş açma hızı, sahada diğer operasyonlar ile uyumsuzluk ) sıkıntı yaratması nedeniyle birkaç yıl önce tanıtılmıştır.

Değerli malzemeler oldukları halde, elmas tel, daha iyi bir son şekil eldesinden dolayı ödeme hacmindeki maddi artış neticesinde, en az iki pürüzsüz yüzeyli blok elde edilmesindeki avantajıyla, basamakları dilimlemek için halen kullanılmaktadır. Buna ek olarak, malzeme hasarı itibar edilecek pürüzlü kesme teknikleri burada uygun değildir ve ticari tenzilat olarak sayılır.

Elmas telin basamak altkesme için uygunluğu bazı tecrübelere rağmen henüz tamamen kanıtlanamamıştır, hakikaten, aletin eksik soğutmadan dolayı ve buna ek olarak tavan kayacının beklenmedik zayıflaması ile tel gerilme riskinin oluşması, telin aşırı yıpranmaya maruz kalması demektir. Granit oldukça sert ve aşındırıcıdır, mermer ile elde edilmiş önemli teknik sonuçlar aşağıdadır : gerçekten açma hızı aleti korumak için, yarık kesme maliyetinde daha önemli yıpranma gösterene kadar sınırlandırılmalıdır.

Sanatın durumunda, gerçek granitlerde tel verimliliği, açma hızının 32 m2/h’yi geçmemesi şartıyla, 4-6 m2/m civarında elde edilebilir. Sonuçlar kuvars içeriği düştüğü için genellikle daha iyidir.

Son neslin hareket ünitesi yüksek güç olarak karakterize edilir, birincil tahrik ünitesine göre ( elektrikli veya dizel ) 60-80 kw’a kadar ve gerçek zamanlı geri çekme düzeltme kolaylıkları önceden hazırlanmış, aktif ceryanı ve değişken kontrollü volan hızı kullanılır.

Granit için kullanılan alet, devamlı plastik veya kauçuk kılıf ile korunan bir çelik ip üzerine gerilmiş sinterlenmiş boncukları içerir. Bu tür montaj ile, ipin yıpranması yavaşlatılır ve ani kesilme riski azaltılır, bu çözüm güvenlik nedenleri ile mermer için tavsiye edilebilir.

Su jeti ile kesme, yüksek basınçlı pompalar vasıtası ile yüksek hızlı su jetlerinin aşındırıcı etkisine dayanan bir teknolojidir.

Ocakta kayaca derin çentik açmak için, aşındırıcı jetlerdeki gelişimi beklerken, en iyi çözümü sabit basit jetler verir. ( Bortolussi A. Et al., 1989 )

Birkaç Amerikalı ve Avrupalı fabrikatörün önerdiği farklı sistemler de vardır : bir veya birkaç memeden oluşan çapraz mızraklı özel dizayn, sabit, dönebilen veya sallanabilen, kafayı kastedilen çentiğin tabanına kesip devirmek, daha fazla nüfuz etmesi ve yeterli genişlikte delik elde edebilmek için kullanılır.

Verimleri, sahada çok cesaret verici sonuçlar ile test edilmiştir ve bu ekipman, günümüzde ticari olarak mevcut bulunmaktadır.

Teknik sonuçlar, değişken işlemlerde ( çapraz sürat, dönme hızı veya sallanma frekansı, uzak durma mesafesi ) optimum ayarlarda başarılı, direkt olarak hidrolik güç ile ilgili ( basınç ve akış hızı ) ve meme konfigürasyonuna bağlıdır.

Yeni sistematik çalışmalarda kullanılan çift sallantılı jetler göstermiştir ki, granite çentik açmak için 20-40 kw/cm2’lik özel bir enerji gereklidir; bundan dolayı başarılı olarak açma hızının 2 m2/h olması için giriş gücünün en az 120-240 kw olması gereklidir ve bu endüstrinin kabul edebileceği bir teknolojiye uygundur.