new york ta ilk tuvalet?

New York'da ilk tuvalet
17 Aralık 2007 Pazartesi 16:36
New York'da umumi tuvalet yok! Gerçekten... Buyrun ilk tuvaletleri yeni açılıyor.

Ama New York'un yerel gazetelerinde manşete çıkan bu haberin, turistler kadar yerel halkı da memnun ettiği kesin.
"New York, ilk umumi tuvaletine kavuşuyor" başlıklı bu haber, nüfusu 8 milyonu aşan bu kentte ilk kez kendi kendini temizleyen ve engelliler için uygun donanıma sahip olan 20 umumi tuvaletin, bu hafta Madison Square Park'ta açılacağını müjdeliyordu.
Müşterilere 15 dakikalık kullanım için 25 cent'e mal olacak olan bu tuvaletler, her kapı açılışında iki dakika süreyle kendi kendisini temizleyip dezenfekte edecekti.
İki yıl önce belediyenin açtığı ihaleyi kazanan bir İspanyol reklam şirketi tarafından yaptırılan tuvaletler, şimdiye kadar kentte umumi tuvalet dışında her türlü lüks ve konforu bulan New Yorklulara derin bir nefes aldıracaktı.
Temel ihtiyaç
New York'taki umumi tuvalet eksikliği, kente gelen hemen her turistin ilk dikkatini çeken şeylerden biri.
Kenti internette tanıtan bir rehberlik sitesi, "New York'ta temel bir ihtiyacı karşılamak neden bu kadar zor" diye sorduktan sonra ekliyor:
"Şimdiye kadar karış karış gezip aradığınız o New York tişörtünü sonunda buldunuz; yolunuzu kaybetmeden metro sisteminde dolaşmayı başardınız ve Broadway'de biletleri çoktan tükenen bir müzikali son anda yakaladınız. Ama temiz bir umumi tuvalet bulmak, New York'ta bir turist olarak karşılaşacağınız en çetin iş olabilir."


New York sokaklarında
Aslında New York'ta halka açık tuvalet bulma sorunu, bir asırı aşkın süredir yaşanıyor. 1898 yılında Vatandaşlar Birliği adlı sivil toplum örgütünün yayımladığı ilk broşür, kentte umuma açık tuvaletlerin eksikliğinden yakınıyordu.
Bu konu, New York edebiyatındaki yerini bile almıştı. Ünlü Amerikalı gezi yazarlarından Henry Miller, 1930'larda yazdığı "Kara İlkbahar" adlı kitabında, "New York sokaklarında yürürken sıkıntı içinde olduğumu biliyorum. Sürekli olarak bundan sonraki durağın neresi olacağını ve o zamana kadar kendimi tutup tutamayacağımı merak ediyorum" diyordu.
New York belediyesinin son bir kaç yıl içinde yaptırdığı kamuoyu yoklamaları da, halkın en çok umumi tuvalet eksikliğinden yakındığını ve bu sorunun, kenti daha az yaşanır bir yer haline getirdiğini gösterdi.
Dünya çapında 600'ü aşkın kent otomatik umumi tuvalete sahipken, üstelik bu sayı Singapur'da 750, Londra'da 700 ve Atina'da 550'yi bulurken, nasıl olmuştu da, New York gibi turistik bir kent, bu konuda yıllarca "planlama" aşamasında kalmıştı?
New York'un sanal ortamda en çok okunan gazetelerinden Gotham Gazette'in yaptığı bir araştırmaya göre, kentteki umumi tuvalet sorunu, her zaman bu kadar kötü değildi.
Bir asırlık sorun
1900'lü yılların başlarında belediye, park yerlerinde halka açık tuvaletlere ihtiyaç duyulduğunu ilk kez kabul etti. New York'un efsanevi kent planlayıcısı Robert Moses, sadece 1934 yılında 145 umumi tuvalet yaptırdı.


Metro sistemi de halk tuvaletleri açmaya başladı ve 1940'larda her hafta denetlenen tuvaletlerin sayısı 1676'yı buldu.
Ancak 20'inci yüzyılın ortalarında vandallık ve ihmal sonucunda kentin umumi tuvaletlerinde büyük düşüş yaşandı. Belediyenin park şubesine göre, şu sıralarda kentin 1500 parkında 1100'ü aşkın halk tuvaleti var. Ama 468 metro istasyonundaki tuvalet sayısı, 80'i zor buluyor.
Avrupa başkentleri, hatta San Francisco ve Chicago gibi Amerikan kentleri, kendi kendini temizleyen otomatik tuvaletlere sahipken, New York'ta bunlara rastlanmamasının en büyük nedeni, bu kavrama gösterilen açık muhalefet.
Bazıları kadınlara, bazıları da engellilere karşı ayrım yapıldığı gerekçesiyle yapılan itiraz.
Kentteki umumi tuvaletlerin hepsinde oturma bölümü olmayınca, bazı kadın hakları savunucuları, bunların kadınlar tarafından kullanılamayacağı gerekçesiyle itiraz ettiler. Bunun üzerine, New York eyaleti, 1975 yılında paralı tuvaletleri yasadışı ilan etti.
Bu kez de bir grup evsiz kişinin, metrolarda tuvalet bulamadıkları gerekçesiyle açtıkları toplu davayla karşı karşıya kalan belediye, 1993 yılında bir önceki yasağa istisna hakkı kazandı. Ama engellilerin bu tuvaletleri kullanamadığına ilişkin suçlamalar, yine belediyenin elini kolunu bağladı.
Turistlerin derdi
Umumi tuvaletlere yöneltilen muhalefetin diğer bölümü ise, bunların uyuşturucu kullanımı, yasadışı seks ve tecavüze imkan vermesinden korkan çeşitli semt sakinlerinden geliyor.
Yedi yıl önce Queens semtindeki bir yerel yönetim kurulu, Fresh Meadows parkındaki oyun bahçesine 350 bin dolarlık tuvalet istasyonu yapılmasını oybirliğiyle reddetti.
O zamandan bu yana pek çok New Yorklu, tuvalet ihtiyaçları geldiğinde Starbucks ve Barnes and Noble gibi kafe ve kitapçı zinciriyle bazı otellerin tuvaletlerini keşfetmeyi başardı.
Ama bunları bilmeyen turistler ne yapsın?
İşte şimdi belediye başkanı Michael Bloomberg, İspanyol şirketiyle yaptığı 1 milyar dolarlık sözleşmenin, kentin tuvalet ihtiyacını giderme yönünde atılmış en önemli adım olmasını umuyor.
İlk planda kullanıma açılan 20 otomatik tuvalet, sıkıntıyı tümüyle gidermeye yetmeyecek, ama pek çok New York'lu, şimdiden bunun Bloomberg'in beş yıl içindeki en iyi icraatı olduğuna inanıyor.

[uMuT TaCiRi]

Vatana millete hayırlı olsun tuvaleti gelenler tuvalet olmayınca ne yapara dı ki