Genelgeler ve Kongreler

1. Güney Cephesi

· Düzenli orduların savaşmadığı tek cephedir.
· Bölgede Fransız işgalcilere ve işbirlikçi Ermenilere karşı bölgesel direniş cemiyetlerince kahramanca mücadeleler verilmiştir.
· 12 Şubatta Maraş, 10 Nisanda Urfa, 20 Ekimde de Adana düşman işgalinden kurtarıldı. Sakarya zaferinden sonra Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşmasıyla Fransızlar bölgeyi terk etmişlerdir.
· Bu antlaşmayla (Hatay dışında) bugünkü güney sınırlarımız çizilmiş ve Fransızlar bölgeden çekilmiştir.

Önemli : TBMM 1973’te aldığı bir kararla kahramanlıklarından dolayı Maraş’a « Kahraman» , Antep’ e « Gazi» 1984 ‘te de Urfa’ ya da « Şanlı » unvanı verilmiştir.


2. Batı Cephesi

· Kurtuluş Savaşı yıllarında en zorlu mücadelenin verildiği cephedir.
· Bu cephede Yunanistan ile savaşılmıştır.
· Bu cephede savaşlar 15 Mayıs 1919’ Yunanlıların İzmir’i işgali ile başlamış ve 11 Ekim 1922’ de imzalanan Mudanya Mütareke’ ne kadar devam etmiştir.
· Başlangıçta Kuva-yi Milliye birlikleri ile karşı konulduğu için istenilen sonuçlar alınamamıştır.
· Dağınık ve düzensiz haldeki Kuva-yi Milliye Birliklerinin kaldırılıp yerine düzenli ordunun kurulmasıyla istenilen başarı elde edilmiştir.

Bu Cephedeki Gelişmeler

a. I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921)
· Batı Cephesi’nde düzenli orduların Yunan ordularına karşı kazandığı ilk zaferdir.

I. İnönü Zaferinin Sonuçları

· Bu zafer TBMM’nin iç durumunu kuvvetlendirmiş, dışarıdaki itibarını arttırmış, Askere alım işlemleri hızlanıştır.
· İsmet Paşa, Albaylıktan Generalliğe terfi etmiştir.
· İtilaf devletleri hiç beklemedikleri bu yenilgi karşısında durumu görüşmek üzere Londra’da toplandılar.
· Sevr Antlaşmasını gözden geçirmek zorunda kaldılar.
· Bu zaferden sonra Çerkez Ethem İsyanı da bastırılmıştır.
İ. İnönü Savaşı’ndan Sonraki Önemli Gelişmeler

Londra Konferansı (21 Şubat – 12 Mart 1921)

· Birinci İnönü zaferinden sonra İtilaf Devletleri tarafından toplanmıştır.
· Amaçları; Sevr Antlaşmasını yumuşatarak TBMM’ye kabul ettirmekti.
· İtilaf devletleri aralarındaki anlaşmazlıktan doğan yararlanmak amacıyla İstanbul Hükümeti ve TBMM’yi bir arada çağırdılar, ancak amaçlarına ulaşamadılar.
· Konferans herhangi bir sonuç alınamadan dağılmıştır.

Londra Konferansı’nın Sonuçları

· Yeni Türk Devleti ve TBMM ilk kez İtilaf devletleri tarafından tanınmıştır.
· TBMM, konferansa katılmakla barış yanlısı olduğun dünya kamuoyuna göstermiştir.
· Yeni Türk Devleti’nin haklı davası dünya kamuoyuna duyurulmuştur.
· Sevr Antlaşması’nın uygulanamayacağı anlaşıldı.

Türk-Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
· Moskova’da TBMM heyeti ile Afgan heyeti arasında dostluk antlaşması imzalanmıştır.
· İki devlet karşılıklı olarak birbirini tanıdılar.

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)

· Rusya’da yeni kurulan Bolşevik Hükümeti ile TBMM Hükümeti’nin o dönemde Batı karşıtı olmaları iki tarafı birbirine yaklaştırmıştır. TBMM’nin doğu, güney ve batı cephesindeki başarıları da etkili olmuştur.
· Rusya Misak-ı Milli’yi ve yeni Türk Devleti’ni tanıyan İlk Avrupa devleti olmuştur.
· Bu antlaşma ile doğu sınırımızın güvenliği sağlanmış doğudaki birlikler batı cephesine kaydırılmıştır.
· Bu antlaşmayla Batum, Türkiye’nin liman hizmetinden yaralanması şartıyla Gürcistan’a bırakılmıştır. Bu Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.

Ayrıca I. İnönü Savaşı’ndan sonra 12 Mart 1921’de İstiklâl Marşı kabul edilmiş, 20 Ocak 1921’de İlk Anayasa ( Teşkilât-ı Esasiye) ilân edilmiştir.

a. II. İnönü Savaşı (23 Mart- 1 Nisan 1921)
· TBMM’nin Londra Konferansı’nda itilaf Devletlerinin istekleri kabul etmemsi üzerine, İngilizlerin desteği ile Yunanlılar taarruza geçtiler. Ancak yenildiler.

II. İnönü Savaşı’nın Sonuçları

· Bu zaferden sonra İtalyanlar işgal ettikleri Muğla ve Antalya’dan çekilmeye başladılar.
· Fransızların TBMM’ye karşı tutumları yumuşamıştır.
· Mustafa Kemal kazanılan zaferin önemini İsmet Paşa’ ya çektiği telgrafta “Siz orada sadece düşmanı değil, Türk Milletinin makûs talihini de yendiniz” diyerek belirtmiştir.

b. Kütahya Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz 1921)

· Yeni kurulan düzenli ordunun Batı Cephesi’nde kaybettiği tek savaştır.
· Afyon, Eskişehir ve Kütahya Yunanlıların eline geçti.
· Ordunun daha fazla zayiat vermesini istemeyen Mustafa Kemal orduyu Sakarya Nehrinin doğusuna kadar çekti.
· Savaşın kaybedilmesi TBMM’ye olan güveni sarstı. Meclisin Kayseri’ye taşınması ve Kuva-yi Milliye’ye dönülmesi gündeme geldi.
· Yunan ordusu Sakarya Nehrine kadar ilerledi.
· Durumun ciddiyetini ani kararlar alınmasını gerektirdiği için 5 Ağustos 1921 de “Başkomutanlık Kanunu” çıkartıldı.
· Bu kanunla Mustafa Kemal Paşa Başkomutan seçildi. Ayrıca Meclis tüm yetkilerini Mustafa Kemal Paşa ’ya devretti.

Bu kanun 1922’de süresiz olarak uzatıldı. Mustafa Kemal Paşa ’nın Cumhurbaşkanı seçilmesine kadar yürürlükte kalmıştır.



· Mustafa Kemal Paşa orduyu yeniden güçlendirmek amacıyla 8 Ağustos 1921’de Tekalif-i Milliye Emirleri’ ni çıkardı. Bu sayede ordunun ihtiyaçlarının büyük bir kısmı halktan karşılamaya çalışmıştır.

a. Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos-13 Eylül 1921)

· Tekalif-i Milliye Emirleriyle Türk ordusunun eksiklerinin bir kısmı büyük ölçüde tamamlanmış ve ordu savaşa hazırlanmaya çalışılmıştır.
· 23 Ağustosta Yunanlılara karşı taarruza geçti. Mustafa Kemal Paşa “Hattı Müdafa yoktur, Sathı Müdafa vardır. O satıh bütün vatandır” diyerek orduyu çoşturdu.
· 22 gün süren savaş sonucunda Türk ordusu büyük bir zafer kazandı. (13 Eylül 1921).

Savaşın Sonuçları:
· 1683 Viyana bozgunundan beri devam eden Batı karşısındaki gerileme sona erdi.
· Yunanlılar savunmaya, Türkler taarruza geçti.
· TBMM, Mustafa Kemal Paşa ’ya “Mareşallik” rütbesi ile “Gazilik” unvan verdi.
· Fransızlar bu savaştan sonra TBMM ile Ankara Antlaşması’ nı imzaladılar.
· Rusyanın isteği üzerine Kafkas Cumhuriyetleri, TBMM ile Kars Antlaşmasını imzalamıştır.

Kars Antlaşması ile doğu sınırlarımız Kesinlik kazanmıştır. Buradaki birlikler Büyük Taarruz için batı cephesine kaydırılmıştır.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

Sakarya zaferinin kazanılmasından sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Fransa Arasında imzalanmıştır.

Antlaşma gereğince ;
· Taraflar arasındaki savaş durumu sona erdi.
· Hatay dışında bugünkü Suriye sınırımız çizildi. Hatay’da özel bir yönetim kuruldu. Türkçe’nim resmi dil olması ve Türk parasının kullanılması kabul edildi. Burada yaşayan Türklere geniş haklar tanındı.
· Fransa yeni Türk Devleti’ni resmen tanımış oldu.
· İtilaf Devletleri’nin Türkiye’ye karşı oluşturdukları birlik parçalandı.
· Fransa Hatayla ilgili özerklik kararlarını kabul etmekle buranın Anadolu’nun bir parçası olduğunu da onaylamış oluyordu.


Fransızlar Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk itilaf Devleti olmuş. İtilaf Devletleri kesin olarak ayrılmıştır. Bu arada İtalya da Anadolu’dan tamamen çekilmiş, Güney Cephelerimiz kapanmıştır. Güneydeki birliklerin çoğu Büyük taarruz için batı cephesine kaydırılmıştır.

a. Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi (26 Ağustos-18 Eylül 1922)
· Sakarya Meydan Savaşı’nda Yunan ordusunu yenilgiye uğratan Mustafa Kemal, 26 Ağustos 1922 sabahı Büyük Taarruz’u başlattı.
· 30 Ağustosta Başkomutanlık Meydan Savaşıyla Dumlupınar ’ ın kuzeyinde düşman ordusu yok edildi.
· Mustafa Kemal “Ordular! İlk hedefimiz Akdeniz’dir. İleri” emrini vermesi üzerine taarruza geçen Türk ordusu önünde kaçan Yunan ordusunu İzmir’e kadar kovaladı.
· 9 Eylülde İzmir’in düşman işgalinden kurtarıldı. 18 Eylülde Batı Anadolu tamamen düşmandan temizlendi.

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
· Telaşa düşen İngilizlerin isteği üzerine Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.(11 Ekim 1922).
· Görüşmelere İngiltere, Fransa, İtalya ve Türkiye katılmış, Yunan temsilcileri görüşmelere katılmamıştır.
· Konferansa TBMM adına İsmet Paşa katılmıştır.
· Mudanya Ateşkesi ile Kurtuluş Savaşı askeri safhası sona ermiş, politik safhası başlamıştır.
· Doğu Trakya ve İstanbul savaş yapılmadan kurtarıldı.
· Meriç Nehri Yunanistan ile aramızda sınır oldu.
· İstanbul’un TBMM’ ye devredilmesiyle Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
· Anadolu projesinde başarılı olmaması üzerine İngiltere’de Loyd George hükümeti düştü.
· Yunanlıların megole idea (Büyük Yunanistan) düşüncesi sona erdi.
· Mondros Ateşkes Antlaşması geçerli bir belge olmaktan çıkmıştır.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

· Mudanya Ateşkes Antlaşmasından sonra asıl barış görüşmeleri olan Lozan Barış Antlaşması için hazırlık yapıldı.
· Ancak, İtilaf Devletleri Konferansa hem İstanbul hükümetini, hem de TBMM’ yi çağırdılar bununla ikilik çıkarmak ve Anadolu’da bir iç savaş çıkarmayı amaçlıyordu.
· Bu durumu anlayan Mustafa Kemal, TBMM’de saltanatın kaldırılmasını görüşmelerini başlattı. Yapılan oylama sonucunda saltanat ve hilafet ayrıldı.
· 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılırken hilafet Osmanlı soyundan gelen Abdülmecit Efendi ’ye verildi.
· Saltanatın kaldırılmasıyla İtilaf Devletlerinin oyunu bozulmuş, TBMM milletin tek temsilcisi olmuştur.
· 623 yıllık Osmanlı saltanatı sona ermiştir.
· Demokratikleşme ve laikleşme yolunda önemli bir adım atılmıştır.

A. LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (20 KASIM 1922-24 TEMMUZ 1923)

· Mudanya Ateşkes antlaşmasında sonra asıl barış görüşmelerini yapmak amacıyla Lozan’da bir araya gelindi.
· Konferansa, Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Yugoslavya ve boğazlarla ilgili meseleler görüşülürken Bulgaristan ve Sovyet Rusya katılmış ABD ise gözlemci olarak bulunmuştur.
· Konferansa Türkiye adına İsmet Paşa katılmıştır.
· Konferansta İtilaf Devletlerinin milli bağımsızlığımızı sınırlayıcı tavırlar sergilemeleri üzerine görüşmeler bir ara kesilmiş, sonra tekrar başlamıştır.
Lozan Barış Görüşmelerinin Sonuçları :
· Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı ve Misak-ı Milli tüm dünya devletlerince tanınmıştır.
· Sevr Antlaşması kesin olarak ortadan kalkmıştır.
Türkiye uluslar arası ilişkilerde diğer devletlerle eşit haklara kavuşmuştur.

· Osmanlı döneminden kalan kapitülasyonlar, dış borçlar ve yabancı okullar meselesi halledilmiştir.
· Karaağaç, Yunanistan’dan savaş tazminatı olarak alınmıştır.
· Ermeni iddiaları sona ermiştir.
· Bütün azınlıklar Osmanlı vatandaşı sayılarak Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmaları önlenmiştir.
· Musul sorunu sonraya bırakılmıştır.

Lozan Barışından kalan Problemler :

· Boğazlar Komisyonu ’nun kalması milli egemenliğimizi sınırlandırıcı bir unsur olmuştur. Bu problem 1936 yılında imzalanan “Montrö Boğazlar Sözleşmesi” ile halledilmiştir.
· Misak-ı Milli sınırları içinde kalan Musul alınamamış, Irak sınırı kesinlik kazanmamıştır.

· 9 Ağustos 1923’te Halk Fırkası kuruldu
· 6 Ekim 1923’te Türk Ordusu İstanbul’a girdi.
· 13 Ekim 1923’te Ankara Başkent ilan edildi.

[Meric]

teşekkürler